استئونکروز نوعی وضعیت دردناک استخوانی است که می‌تواند بر تحرک افراد تاثیرگذار باشد. این بیماری که با نام نکروز آواسکولار نیز شناخته می‌شود درواقع مرگ بافت‌های استخوانی به‌علت کمبود خون است.
وجود این بیماری می‌تواند منجر به شکستگی‌های کوچک در استخوان و درنهایت فروپاشی مفصل استخوان شود. این فرآیند معمولا از ماه‌ها تا سال‌ها طول می‌کشد.
در این مقاله ابتدا به توضیح این بیماری و سپس به علائم و نشانه‌های آن می‌پردازیم. با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
استئونکروز چیست؟
استئونکروز زمانی بروز پیدا می کند که هر اتفاقی، رسیدن جریان خون به بافت استخوانی را مختل کند؛ زیرا که استخوان‌های بدن انسان از سلول‌های زنده‌ای تشکیل شده‌اند که برای سالم ماندن به خون نیاز دارند.
استخوان‌ها دائماً در حال تغییر هستند زیرا سیستم اسکلتی، بافت استخوانی جدیدی را برای جایگزینی بافت استخوانی پیر می‌سازد. بافت استخوانی پیر نیز درنهایت تجزیه شده و می‌میرد.
اگر این فرایند یک چرخه درنظر گرفته شود، این الگو باید به درستی انجام شود تا استخوان‌ها سالم و قوی بمانند. خون حامل مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز استخوان‌ها برای سالم ماندن و بازسازی است. بدون جریان خون سیستم اسکلتی نمی‌تواند بافت استخوانی جدید را با سرعت کافی بسازد. استخوان در حال مرگ نیز شروع به خرد شدن کرده و مفصل فرو می‌ریزد. در این حالت است که استئونکروز به‌وجود می‌آید.
شکستگی‌های استخوان یا مفصل دررفته می‌تواند رسیدن جریان خون را به بخشی از استخوان متوقف کند.
استئونکروز در چه مفاصلی ایجاد می‌شود؟
این بیماری می‌تواند بافت استخوانی را در هر مفصلی تحت‌تاثیر قرار دهد اما به‌طور معمول لگن و شانه را هدف قرار می‌دهد. مفاصل دیگری که کمتر می‌توانند به استئونکروز مبتلا شوند عبارتند از:
- مچ پا
- مچ دست و آرنج‌ها
- فک
- زانو
برخی افراد دچار استئونکروز دوطرفه، مانند هر دو لگن یا هر دو زانو می‌شوند.
استئونکرو چقدر شایع است؟
این عارضه می‌تواند همه سنین و جنسیت‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد؛ اما بیشتر در میان سنین 30 تا 40 سالگی دیده می‌شود.
مواردی از استئونکروز که از یک آسیب ناشی می‌شوند تروماتیک هستند در حالی که سایر موارد غیرتروماتیک در نظر گرفته می‌شوند.
علائم
برخی از افراد در مراحل اولیه استئونکروز هیچ علامتی ندارند. با بدتر شدن وضعیت مفاصل آسیب‌دیده ممکن است تنها زمانی که وزن روی آن فشار می‌آورد آسیب ببینند. درنهایت ممکن است حتی زمانی که بیمار دراز کشیده است درد را احساس کند.
درد استئونکروز می‌تواند خفیف یا شدید باشد و معمولاً به تدریج ایجاد می‌شود. درد همراه با استئونکروز لگن ممکن است روی کشاله ران، ران یا باسن متمرکز شود. ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد تا بیمار متوجه علائمی شود که نشان‌دهنده استئونکروز باشد. از علائم شایع عبارتند از:
- دردی متناوب که با فشار آوردن به استخوان شروع شده و با برداشتن وزن از روی آن ناپدید می‌شود.
- افزایش درد و سفت شدن مفاصل
- محدود شدن دامنه حرکتی
- لنگیدن؛ اگر استئونکروز در لگن یا زانو باشد.
- دردی که حتی در حالت استراحت نیز رخ می‌دهد.
- بروز مشکل هنگام بالا رفتن از پله‌ها، ایستادن یا راه رفتن.
فاصله زمانی بین شروع علائم و از دست دادن عملکرد مفصل از فردی به فرد دیگر متفاوت است و از چند هفته تا بیش از یک سال متغیر خواهد بود.
اگر علائم این بیماری را در خود مشاهده می کنید و قصد دارید با راه های تشخیص آن آشنا شوید، خواندن مقاله زیر را به شما توصیه می کنیم:
عوامل خطر
عوامل خطر برای ایجاد استئونکروز عبارتند از:
- ضربه: صدماتی مانند دررفتگی یا شکستگی: این آسیب‌ها می‌تواند به رگ‌های خونی مجاور آسیب برساند و جریان خون به استخوان‌ها را کاهش دهند.
- استفاده از استروئیدها: به‌خصوص با دوز بالا مانند پردنیزون یکی از علل شایع استئونکروز است. دلیل آن ناشناخته است اما برخی از متخصصان معتقدند که کورتیکواستروئیدها می توانند سطح لیپید خون را افزایش دهند و در نتیجه جریان خون کاهش یابد.
- نوشیدن بیش‌ازحد الکل و استفاده از تنباکو: مصرف نوشیدنی‌های الکلی برای مدت طولانی می‌تواند باعث ایجاد رسوبات چربی در رگ‌های خونی شود.
- استفاده از بیس فسفونات: استفاده طولانی مدت از داروها برای افزایش تراکم استخوان ممکن است به ایجاد استئونکروز منجر شود. این عارضه بیشتر در استخوان فک دیده می‌شود.
شرایط پزشکی مرتبط با استئونکروز
برخی از مداخلات پزشکی ممکن است خطر استئونکروز را افزایش دهند، از جمله:
- پانکراتیت
- بیماری گوچر
- HIV/AIDS
- لوپوس سیستمیک
- کم‌خونی داسی‌شکل
- انواع خاصی از سرطان مانند سرطان خون
- پوکی استخوان
- دیابت
- پیوند عضو
عوارض
اگر استئونکروز بدون درمان رها شود موجب بدتر شدن شرایط شده و در نهایت استخوان ممکن است فرو بریزد.
استئونکروز همچنین باعث می‌شود که استخوان شکل صاف خود را از دست بدهد.
استئونکروز پیشرفته می‌تواند منجر به آرتروز و کاهش دائمی تحرک شود. در موارد شدید ممکن است نیاز به تعویض مفصل باشد.
میزان ناتوانی ناشی از استئونکروز و علائم و نشانه‌های آن بستگی به این دارد که چه قسمتی از استخوان تحت‌تأثیر قرار گرفته است، چه ناحیه‌ای درگیر شده است، تا چه اندازه بیماری پیشرفت کرده است و استخوان چگونه به طور مؤثری خود را بازسازی می‌کند.
پیشگیری از استئونکروز
بسیاری از موارد استئونکروز علت شناخته شده‌ای ندارند بنابراین پیشگیری ممکن است امکان‌پذیر نباشد. در برخی موارد می‌توان با انجام موارد زیر خطر ابتلا را کاهش داد:
- محدود کردن استفاده از نوشیدنی‌های حاوی الکل
- پایین نگه داشتن سطح کلسترول خون
- نکشیدن سیگار
- عدم استفاده از دوزهای بالا و استفاده طولانی‌مدت از کورتیکواستروئیدها
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
نکته اولیه این است که برای درد مداوم در هر مفصلی باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
همچنین به‌دنبال شکستگی‌های احتمالی استخوان یا دررفتگی مفصل حتما ویزیت توسط پزشک متخصص توصیه می‌شود.
