دررفتگی مفصل لگن در کودکان یک بیماری مادرزادی است که در آن سر استخوان ران به درستی در حفره لگن قرار نمی‌گیرد. این عارضه به رشد مفصل در دوران جنینی و پس از تولد مرتبط است. هنگامی که مفصل آسیب می‌بیند، سر استخوان ران از حفره جابجا می‌شود و باعث بی‌ثباتی و دررفتگی می‌گردد. این اختلال معمولاً بدون درد است و تشخیص آن دشوار است. درمان دیرهنگام می‌تواند عوارضی چون محدودیت حرکتی، لنگش و تاثیر منفی بر راه رفتن کودک داشته باشد. در این مطلب قصد داریم به چیستی، علائم، علل بروز و روش تشخیص دررفتگی مادرزادی بپردازیم.
بیماری دررفتگی مادرزادی لگن چیست؟
نقل قول از وب‌سایت Cleveland Clinic:
Hip dysplasia is a common issue that affects babies’ hip joints. Most babies have no long-term effects or complications if a healthcare provider diagnoses and treats hip dysplasia when they’re younger than 6 months. Older children and adults can also develop hip dysplasia, but it’s less common.
برداشت فارسی از متن نقل قول: دیسپلازی مشکل شایعی است که مفاصل لگن نوزادان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر پزشک در سن کمتر از 6 ماهگی دیسپلازی لگن را تشخیص داده و درمان کند، اکثر نوزادان هیچ اثر یا عوارض طولانی مدتی ندارند. کودکان بزرگتر و بزرگسالان نیز ممکن است دچار دیسپلازی مفصل ران شوند، اما کمتر شایع است.
مفصل ران محل اتصال استخوان ران (فمور) به استخوان لگن است و به طور طبیعی، سر استخوان ران درون حفره لگن قرار می‌گیرد. در دررفتگی مادرزادی لگن، این اتصال به درستی شکل نمی‌گیرد و سر استخوان ران به طور کامل یا جزئی از حفره لگن خارج می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث آسیب به غضروف مفصل، درد و سفتی عضلات شود. دررفتگی مادرزادی لگن ممکن است یک طرفه یا دو طرفه باشد؛ اما معمولاً در سمت چپ شایع‌تر است. این بیماری در دختران، فرزندان اول، نوزادانی با سابقه خانوادگی مشکلات لگن و نوزادانی که در وضعیت بریچ متولد می‌شوند، بیشتر دیده می‌شود، اما احتمال بروز آن در بزرگسالان نیز وجود دارد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است تا از عوارض بعدی جلوگیری شود.
علت ابتلای نوزاد به دررفتگی مادرزادی لگن
دررفتگی مادرزادی لگن، عارضه‌ای است که در زمان شکل‌گیری جنین آغاز می‌شود و علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که استخوان ران شکل غیرطبیعی داشته باشد یا حفره مفصل ران به اندازه کافی عمیق نباشد. عوامل متعددی در بروز این مشکل نقش دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ژنتیک اشاره کرد. وجود سابقه خانوادگی دررفتگی لگن، احتمال ابتلای نوزاد را افزایش می‌دهد. همچنین، مشکلات هورمونی نیز مؤثر هستند؛ به طوری که دختران به دلیل تأثیر هورمون‌های زنانه بر شل شدن رباط‌ها و عضلات لگن، بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
علاوه بر عوامل ژنتیکی و هورمونی، شرایط محیطی داخل رحم نیز در بروز دررفتگی لگن موثر است. کمبود فضا در رحم به دلایلی مانند فیبروم رحم، چندقلویی، ناهنجاری‌های رحم و کاهش مایع آمنیوتیک، می‌تواند مانع از شکل‌گیری صحیح لگن شود. همچنین، قرار گرفتن جنین در وضعیت ثابت و خاص در طول دوران بارداری نیز می‌تواند در رشد نامناسب لگن و بروز دررفتگی آن نقش داشته باشد. این عوامل نشان می‌دهند که دررفتگی مادرزادی لگن تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی قرار دارد.
علائم در رفتگی مادرزادی لگن در نوزادان
دررفتگی مادرزادی لگن معمولاً در نوزادان زیر ۶ ماهگی قابل تشخیص است و گاهی حتی در روزهای اولیه تولد نیز توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. این عارضه ممکن است علائم ظاهری مشخصی نداشته باشد؛ اما پزشک با معاینه دقیق می‌تواند نشانه‌های آن را بررسی کند. برخی از علائم دررفتگی لگن در نوزادان شامل بیرون زدگی بیشتر یک پا نسبت به دیگری، محدودیت حرکت در یک پا و وجود چین‌های نامتقارن پوستی در اطراف ران و باسن است.
علاوه بر نوزادان، دررفتگی لگن می‌تواند در بزرگسالی نیز رخ دهد. علائم آن در بزرگسالان شامل درد در ناحیه لگن و جلوی کشاله ران، احساس شل بودن یا ناپایداری لگن، اختلاف طول پاها و لنگیدن هنگام راه رفتن است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب در هر سنی اهمیت دارد تا از عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.
اصطلاح «دیسپلازی تکاملی لگن» (DDH) اصطلاحی جامع‌تر و مدرن‌تر است که تمام طیف این عارضه، از ناپایداری جزئی تا دررفتگی کامل را شامل می‌شود. نیمه‌دررفتگی لگن یا ساب‌لوکسیون مفصل ران نیز وضعیتی مشابه است که در آن سر استخوان ران به طور کامل در حفره لگن قرار نمی‌گیرد؛ اما هنوز کاملاً خارج نشده است. این عارضه در بزرگسالان کمتر شایع است. در صورت مشاهده هرگونه علائم دررفتگی لگن، مراجعه به پزشک ضروری است. برای اطمینان از سلامت لگن نوزاد، معاینه توسط متخصص ارتوپد توصیه می‌شود.
انواع دررفتگی مادرزادی لگن بر اساس شدت
دررفتگی مادرزادی لگن به طور کلی به سه نوع تقسیم می‌شود که هر یک بسته به شدت اختلال درمان‌های مختلفی نیاز دارند. تشخیص درست شدت دررفتگی اهمیت زیادی دارد، چرا که بر نوع درمان و نتیجه آن تأثیرگذار است. پزشکان بر اساس میزان جابه‌جایی و عوامل دیگر تصمیم می‌گیرند که آیا درمان‌های غیرتهاجمی کافی هستند یا نیاز به عمل جراحی است. مراقبت منظم و دقیق از سوی والدین و پزشکان نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.
1. خفیف (Subluxation): در این نوع، مفصل ران کمی از جای خود جابجا شده است، اما هنوز سر استخوان ران قادر به قرارگیری در حفره لگن است.
2. متوسط (Low-Grade Dislocation): در این حالت، مفصل ران بیشتر از نوع خفیف جابجا شده، ولی هنوز به‌طور کامل از حفره لگن خارج نشده است.
3. شدید (Complete Dislocation): در این نوع، سر استخوان ران کاملاً از حفره لگن خارج شده و مفصل دچار دررفتگی کامل است.
نحوه تشخیص و معاینات مربوط به دررفتگی لگن نوزاد
پزشکان معمولاً معاینات اولیه نوزاد را برای بررسی سلامت اعضای بدن، از جمله استخوان‌ها، در ۷۲ ساعت پس از تولد، ۶ ماهگی و ۸ ماهگی انجام می‌دهند. در این معاینات، پزشک با حرکات ملایم مفاصل ران کودک را بررسی می‌کند. در صورت مشاهده علائم دررفتگی مادرزادی لگن یا احساس درد و ناراحتی کودک، سونوگرافی لگن تجویز می‌شود. همچنین، در مواردی مانند وجود مشکلات ژنتیکی، چندقلویی یا وضعیت بریچ نوزاد، سونوگرافی به صورت روتین در ۴ تا ۶ هفتگی انجام می‌گیرد. برای بررسی دقیق‌تر میزان آسیب، پزشک متخصص ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری دیگری مانند اشعه ایکس هیپ و سی‌تی‌اسکن را نیز تجویز کند.
علائم ظاهری قابل‌تشخیص توسط والدین
اگرچه علائم ظاهری نمی‌توانند به‌طور قطعی وجود دررفتگی لگن را تأیید کنند، اما مشاهده هر یک از نشانه‌ها می‌تواند دلیلی برای مشاوره با پزشک و انجام معاینات بیشتر باشد. در ادامه علائم رایج ذکر شده‌اند:
عدم تقارن: عدم تقارن در طول پاها می‌تواند نشان‌دهنده دررفتگی لگن باشد، زیرا اگر مفصل ران به مدت طولانی دررفتگی داشته باشد، پا کوتاه‌تر به نظر می‌رسد.
چین‌های پوستی نامتقارن: چین‌های غیرهمسان در ناحیه کشاله ران و باسن نوزاد ممکن است به دلیل عدم قرارگیری صحیح مفصل ران در حفره لگن باشد.
صدای تقه مفصل ران: گاهی اوقات صدای تق‌تق در مفصل ران ممکن است ناشی از دررفتگی باشد، اگرچه در مفاصل طبیعی هم این صدا به دلیل رشد رباط‌ها ایجاد می‌شود.
محدودیت در دامنه حرکت: نوزادانی که مبتلا به دررفتگی لگن هستند ممکن است در باز کردن پاهای خود محدودیت داشته باشند.
قوس بیش از حد کمر: در صورتی که هر دو مفصل ران دچار دررفتگی باشند، ممکن است کودک هنگام راه‌رفتن دچار قوس کمر بیش از حد یا لنگش شود.
نشانه‌های غیرمستقیم: برخی نوزادان ممکن است علائم غیرمستقیمی مانند تأخیر در شروع راه‌رفتن یا لنگیدن هنگام راه رفتن نشان دهند.
اختلالات همزمان با دررفتگی مادرزادی لگن
در برخی موارد، اختلالات دیگری نیز ممکن است به همراه دررفتگی لگن بروز پیدا کنند، از جمله:
پارگی لابرال هیپ: آسیب به لابرال هیپ (غضروفی که مفصل لگن را پوشش می‌دهد) می‌تواند به درمان نیاز داشته باشد، زیرا به‌طور خودبه‌خود بهبود نمی‌یابد.
استئوآرتریت: آسیب به غضروف مفصل ران که منجر به درد و محدودیت حرکت می‌شود، ممکن است عوارض دیگری مانند سفتی مفصل را به همراه داشته باشد.
تشخیص به موقع این اختلالات می‌تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند.
برای دسترسی به حرکات اصلاحی این عارضه، می‌توانید از مطلب «حرکات اصلاحی دررفتگی مادرزادی لگن (DDH) (دیسپلازی تکاملی لگن)» کمک بگیرید.
جمع بندی
دررفتگی مادرزادی لگن، وضعیتی است که در آن سر استخوان ران به درستی در حفره لگن قرار نمی‌گیرد. این عارضه می‌تواند در بدو تولد وجود داشته باشد یا در اوایل کودکی ایجاد شود. عوامل ژنتیکی، هورمونی و شرایط داخل رحمی در بروز آن نقش دارند. تشخیص زودهنگام از طریق معاینه فیزیکی و تصویربرداری (سونوگرافی و رادیوگرافی) اهمیت زیادی دارد. درمان شامل استفاده از وسایل مخصوص مانند پابند پاولیک یا در موارد شدیدتر، جراحی است. عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند لنگش، درد و آرتروز در بزرگسالی شود. در این مطلب به چیستی، علائم، علل بروز و روش تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن (DDH) (دیسپلازی تکاملی لگن) پرداختیم. از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید، از شما سپاسگزاریم.
