شاید شما هم بعد از کمی کار کردن درد‌هایی در دست یا انگشتان خود احساس کنید. با کمی استراحت دادن به دست‌ها احتمالا این مشکل برطرف خواهد شد اما اگر بعد از مدتی همچنان علائم و درد پابرجا بود، سندروم تونل کارپال یکی از احتمالات برای تشخیص خواهد بود. اگر می‌خواهید این سندروم را به طور کامل بشناسید و با علائم تونل کارپال بیش‌تر آشنا شوید تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
بررسی آناتومی تونل کارپال
تونل کارپال ناحیه‌ای متعلق به مچ دست می‌باشد. درواقع بافت همبند بسیار محکمی به نام ساینوویال استخوان‌های مچ را در کنار هم نگه می‌دارد. قرار‌گیری بافت همبند به گونه‌ای است که استخوان‌های مچ را به حالت عرضی کنار یکدیگر قرار می‌دهد و باعث ایجاد یک تونل می‌شود. کانال یا لوله‌ای باریک با اندازه تقریبا 5/2 سانتی‌متری در مچ دست‌ها که از طریق عصب میانی و تاندون‌ها باعث اتصال دست و ساعد می‌شود، تونل کارپال نام دارد.
- استخوان‌های کارپال: استخوان‌هایی که قسمت کناری و کف این تونل را می‌سازند. این استخوان‌ها به گونه‌ای کنار هم قرار دارند که گویا یک نیم دایره تشکیل داده‌اند.
- رباط: در بخش فوقانی این تونل بافتی محکم را مشاهده می‌کنید که رباط نام دارد و وظیفه آن نگهداری و حفظ ساختمان تونل است. در بخش درونی تونل نیز عصب میانی و تاندون‌ها قرار دارند.
- عصب مدیان: عصبی که به تمام انگشتان دست به جز انگشت کوچک حس می‌بخشد و در پایه انگشت شست و اشاره استحکام ایجاد می‌کند.
- تاندون‌ها: ساختار‌هایی طناب مانند که ماهیچه‌های ساعد را به استخوان‌های دست متصل نگه می‌دارند. تاندون‌ها عاملی برای کمک به خم شدن تمامی انگشتان دست محسوب می‌شوند.
استخوان‌های مچ در کف تونل کارپال بوده و سقف آن از بافت همبند تشکیل می‌شود. عصب مدین جزء اعصابی است که از این تونل عبور می‌کند. تنگی این تونل باعث ایجاد سندرومی تحت عنوان CTS می‌شود که اجزای درونی به خصوص عصب مدین را تحت فشار قرار می‌دهد.
آشنایی با عارضه تونل کارپال
یکی از شایع‌ترین مشکلاتی که در دست‌ها ایجاد می‌شود سندروم تونل کارپال است. این عارضه به صورت درد، گز گز، بی‌حسی یا ضعف عمومی در مچ و دست‌ها احساس می‌شود. CTS ممکن است در یک یا هر دو دست شما ایجاد شود.
یکی از عصب‌های دست شما مدیان نام دارد که مسئول عصب دهی به انگشت‌های شست، اشاره، میانی و نیمی از حلقه است. البته این عصب هیچگونه حسی به انگشت کوچک نمی‌دهد. زمانی که فشار داخل مچ روی عصب مدیان افزایش پیدا کند عارضه تونل کارپال اتفاق می‌افتد.
بروز این سندروم و درمان نکردن آن می‌تواند عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. در حقیقت با گذشت زمان و مراجعه نکردن به پزشک، روز به روز اوضاع دست شما بدتر خواهد شد. به گونه‌ای که درمان نشدن سندروم تونل کارپال در طولانی مدت منجر به ایجاد اختلال دائمی در عملکرد دست‌ها می‌شود. ممکن است بی‌حس شدن انگشتان و ضعف در آن‌ها راه به همراه داشته باشد.
التهاب ساینوویال باعث افزایش حجم آن می‌شود که در نهایت منجر به تنگی تونل شده و عصب مدین را تحت فشار قرار می‌دهد. این عصب مدین با تمام انگشت‌ها به جز انگشت کوچک در ارتباط است. بنابراین عامل اصلی بروز این سندروم، همین تحت فشار قرار گرفتن عصب مدین می‌باشد. به طور کل عوامل زیادی در افزایش فشار به این عصب نقش دارند:
- انجام دادن بیش از حد کار در منزل
- بروز سندروم به علت شغل فرد ( مانند آرایشگری)
- تایپیست‌ها
- پیانیست‌ها
- حمل‌کنندگان بار
- قرار‌گیری فلکسور‌ها در حداکثر کوتاه شدگی
- دیابت
- آرترؤیت روماتوئید
- هورمون‌های ترشح شده در بارداری (در این حالت پزشک به حمل بچه و سنگینی وزن بچه فکر می‌کند. اما دلیل اصلی آن به دوران بارداری و بالا بودن سطح استروژن در آن دوران مربوط است.)
- گیمر‌ها
- استفاده بیش از حد از مچ دست
- انجام ورزش‌های سنگین و درگیر‌کننده ناحیه تونل کارپال
علائم سندروم تونل کارپال
علائم تونل کارپال به تدریج آغاز شده و رفته رفته این علامت‌ها بیش‌تر می‌شوند. به گونه‌ای که نشانه‌های تونل کارپال را می‌توانید در روند انجام فعالیت‌های روزانه خود احساس کنید. اولین علائم CTS شامل بی‌حسی دست در شب و سوزن سوزن شدن یا درد در انگشت‌ها به ویژه انگشت‌های شست، اشاره و وسط است. به دلیل خمیده شدن مچ‌ها هنگام خواب، علائم شبانه این سندروم در بیش‌تر افراد رایج بوده و به عنوان اولین علامت‌های این عارضه گزارش شده است.
نشانه‌های رایج CTS
رایج‌ترین نشانه‌های تونل کارپال که در طول روز می‌توانید احساس کنید:
- بی حس شدن انگشتان
- ایجاد حس سوزن سوزن شدن در انگشت‌ها
- متورم یا تیره شدن انگشتان
- وجود مشکل در انجام کوچک‌ترین فعالیت‌ها با استفاده از دست‌ها
اگر شما هم در طول روز برای انجام فعالیت‌هایی مانند دست زدن به‌اشیایی کوچک، گرفتن فرمان خودرو، گرفتن کتاب در دست، نوشتن و کار با صفحه کلید کامپیوتر دچار مشکل شدید. پس احتمالا یکی از بیماران مشکوک به CTS خواهید بود. در صورتی که تشخیص و درمان این عارضه را در زود‌ترین زمان ممکن پیگیری نکنید علاوه بر سخت شدن روند درمان، ممکن است با اختلالاتی مواجه شوید. به گونه‌ای که بعضی علائم تونل کارپال به صورت ثابت باقی می‌مانند.
اصلی‌ترین علامت سندروم تونل کارپال، بی‌حسی یا گز گز کردن انگشتانی بوده که در ارتباط با عصب مدیان هستند. این علامت‌ها ممکن است خفیف باشند و بعد از مدتی از بین بروند. البته دقت داشته باشید درد در انگشتان به تنهایی بروز این سندروم را تایید نمی‌کند. بنابراین در صورت بروز درد ناشی از بی‌حسی یا گز گز کردن می‌توان احتمال داد که این عارضه ایجاد شده است.
- ضعف در دست
- ناتوانی در انجام کار‌هایی ظریف مانند بستن دکمه پیراهن
- افتادن اجسام از دست شخص مبتلا به سندروم
- آتروفی یا کوچک شدن ماهیچه‌های پایه انگشت شست در شدید‌ترین حالت بیماری
موقعیت آناتومیکی تونل کارپال به گونه‌ای است که در صورت ابتلا، درد‌های آن تا بازو نیز کشیده می‌شوند. همچنین فشرده شدن عصب مدیان باعث به خواب رفتن مکرر دست‌های شما می‌شود که با اختلالاتی در انجام فعالیت‌های ساده همراه است.
علت بروز و روش‌های تشخیص سندروم تونل کارپال
باریک شدن فضای تونل در مچ دست، اصلی‌ترین علت بروز تونل کارپال محسوب می‌شود. این باریک شدن روی عصب میانی و تاندون‌های موجود درون این ناحیه تاثیر می‌گذارد. در نتیجه با وارد کردن فشار به این بخش‌ها، آن‌ها را دچار تورم کرده و حس دست و انگشتان را قطع می‌کند.
علت بروز تونل کارپال در بیش‌تر افراد به صورت ترکیبی بوده و طبق مطالعات، خانم‌ها و افراد مسن بیش‌تر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. به طورکلی عوامل موثر در ایجاد این سندروم را می‌توان در انواع مختلفی تقسیم کرد.
ژنتیک
مهم‌ترین عامل برای بروز این سندروم محسوب می‌شود. این بیماری ممکن است در خانواده‌ها وجود داشته باشد و از این طریق انتقال پیدا کند. همچنین ممکن است به دلیل تفاوت‌های آناتومیکی، باریک شدن تونل کارپال صورت بگیرد.
فعالیت زیاد دست‌ها
فعالیت یا حرکت‌های تکراری با مچ دست و به صورت مداوم ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. احتمالا تاندون‌های مچ دست تحریک و متورم می‌شوند و در نهایت به عصب فشار وارد می‌کنند.
وضعیت دست و مچ
فعالیت‌هایی که در مدت طولانی شامل خم شدن شدید مچ یا باز شدن مچ و‌دست بوده به عنوان عاملی برای افزایش فشار روی عصب به حساب می‌آید.
بارداری
تغییرات هورمونی دوران بارداری موجب افزایش تورم شده که به نوبه خود منجر به افزایش فشار روی عصب شده و احتمال بروز سندروم تونل کارپال را افزایش می‌دهد.
بیماری‌های زمینه‌ای و سلامت فرد
شایع‌ترین علت بروز تونل کارپال، بیماری زمینه‌ای است که تورم در مچ دست و گاهی انسداد جریان خون را به همراه دارد. دیابت، آرتریت روماتوئید، فشار خون بالا و متعادل نبودن فعالیت غده تیروئید جزء بیماری‌هایی هستند که به عنوان علت بروز تونل کارپال محسوب می‌شوند.
بروز آسیب‌هایی در مچ دست
کشیدگی، دررفتگی، شکستگی، رگ به رگ شدن، تورم و التهاب در دست یا مچ دست نیز می‌تواند علتی برای ابتلا به این عارضه باشد.
نحوه تشخیص سندروم تونل کارپال
راه‌های مختلفی برای تشخیص سندروم تونل کارپال وجود دارند. پزشک ممکن است به صورت ترکیبی روش‌هایی مانند شرح حال‌گیری از بیمار، معاینات فیزیکی و برخی آزمایش‌ها را انجام دهد.
شرح حال گرفتن و تاریخچه بیمار
عوامل مختلفی را در بخش علت بروز تونل کارپال مشاهده کردیم. بیماری‌های زمینه‌ای و ژنتیک از تاثیر گذار‌ترین علت‌های این بیماری هستند. بنابراین در مرحله اول، پزشک با گرفتن شرح حال و سابقه بیماری‌های زمینه‌ای شما به عنوان اولین روش تشخیص تونل کارپال، کار خود را شروع می‌کند.
معاینات فیزیکی
اکنون وضعیت فیزیکی شما نیز برای پزشک مهم است. او با استفاده از معاینات، وضعیت فعلی دست شما را به خوبی بررسی می‌کند. معاینات فیزیکی نواحی مانند دست، شانه، بازو و گردن کمک می‌کند پزشک تشخیص دهد این یک شکایت برای فعالیت‌های روزانه بوده یا مربوط به بیماری‌های زمینه‌ای است.
- معاینه مچ دست از نظر تغییر رنگ، تورم، گرما و حساسیت
- بررسی کردن هر انگشت از نظر داشتن حس
- معاینه عضلات پایه دست از نظر قدرت و آتروفی
آزمایش‌ها
آزمایش‌ها یکی دیگر از روش‌های تشخیص سندروم تونل کارپال هستند. در این مرحله تست‌های زیر برای ارزیابی ابتلا به این سندروم مورد بررسی قرار می‌گیرند:
علامت تینل
پزشک روی عصب میانی مچ دست ضربه می‌زند تا ببیند آیا احساس سوزن سوزن شدن در انگشتان دست به وجود می‌آید یا خیر.
تست خم شدن مچ دست (فالن)
در این تست بیمار آرنج‌های خود را روی میز قرار داده و اجازه می‌دهد مچ دست‌ها به صورت آزادانه جلو بیفتند. این یکی از روش‌های تشخیص تونل کارپال بوده که افراد مبتلا به این سندروم بعد ۶۰ ثانیه سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی را در انگشت‌های دست احساس می‌کنند. هر چه این علائم سریع‌تر ظاهر شوند؛ سندروم تونل کارپال شدید‌تر شده است.
اشعه ایکس
اگر پزشک محدودیتی در حرکت مچ دست یا اثراتی از آرتریت و تروما را ببیند ممکن است عکسبرداری از مچ دست با اشعه ایکس را تجویز کند. با این روش می‌توان شکستگی، آرتریت یا بیماری‌های آسیب‌رسان به اعصاب مانند دیابت را بررسی کرد.
الکترومیوگرافی (EMG) و تست هدایت عصبی (NCS)
تست هدایت عصبی از روش‌های تشخیص تونل کارپال بوده که هدایت تکانه‌های عصبی را اندازه‌گیری می‌کند. در صورت عبور عصب از دست، اگر این تکانه‌ها کند‌تر از حد طبیعی باشند شما به این سندروم مبتلا هستید. الکترود‌هایی روی مچ دست قرار می‌گیرند که شوک‌های الکتریکی کوچکی را اعمال می‌کنند تا سرعت انتقال تکانه‌ها بررسی شوند.
تست دیگری که می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد ابتلا به این عارضه بدهد، EMG است. در این روش نیز بررسی می‌شود که عصب مدیان چگونه حرکات عضلات را کنترل می‌کند. در این آزمایش سوزن ظریفی به عضله وارد می‌شود که فعالیت الکتریکی مشاهده شده روی صفحه نمایش می‌تواند تعیین‌کننده میزان آسیب به عصب مدیان باشد.
سخن پایانی
به طور کلی فهمیدیم وارد شدن فشار به عصب مدیان، تنها علت بروز تونل کارپال محسوب می‌شود. عوامل گفته شده در این مطلب که شامل ژنتیک، بیماری‌های زمینه‌ای و … بود، این فشار به عصب را تشدید می‌کنند. با توجه به توضیحات متوجه شدید که تشخیص زود هنگام سندروم تونل کارپال تا چه اندازه مهم است. بنابراین اگر شما هم در طول روز با انگشتان خود مدام مشغول تایپ کردن، نوشتن یا فعالیت‌های دیگر هستید بهتر است در صورت بروز علائم تونل کارپال به پزشک مراجعه کنید.
