دررفتگی مادرزادی لگن، یک اختلال مادرزادی است که در آن مفصل ران نوزاد به درستی شکل نگرفته و ممکن است منجر به محدودیت حرکت و مشکلات بعدی شود. فیزیوتراپی یکی از روش‌های موثر در درمان این مشکل است و شامل تمرینات تقویتی، استفاده از دستگاه‌های تراپی و اسباب بازی‌های خاص می‌شود. تشخیص زودهنگام و شروع درمان، نقش بسیار مهمی در بهبودی کودک دارد. والدین باید به علائم غیرعادی در حرکت یا توازن نوزاد توجه کرده و در صورت مشاهده هرگونه نگرانی، به پزشک متخصص مراجعه کنند. استفاده از ارتوزها یا روکش‌های ویژه نیز در برخی موارد برای تسریع روند بهبودی ضروری است. با تشخیص و درمان به موقع، می‌توان از عوارض طولانی مدت این بیماری جلوگیری کرد و به کودک کمک کرد تا زندگی فعال و سالمی داشته باشد. در این مطلب قصد داریم به حرکات اصلاحی دررفتگی مادرزادی لگن (DDH) (دیسپلازی تکاملی لگن) بپردازیم.
ورزش و حرکات اصلاحی دررفتگی مادرزادی لگن
حرکات استقامتی مخصوص لگن با هدف تقویت عضلات این ناحیه طراحی شده‌اند و می‌توانند نقش مهمی در بهبود ثبات، عملکرد و کاهش دردهای لگن ایفا کنند. با این حال، نکته بسیار مهم این است که قبل از شروع هرگونه تمرین استقامتی لگن، حتماً با یک فیزیوتراپیست مشورت کنید. فیزیوتراپیست با بررسی وضعیت جسمانی و شرایط خاص شما، تشخیص می‌دهد که آیا این حرکات برای شما مناسب هستند یا خیر. انجام خودسرانه تمرینات، به خصوص در صورت وجود مشکلات زمینه‌ای، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی شود. همچنین، در حین انجام تمرینات، به بدن خود توجه کنید و در صورت احساس هرگونه درد، بلافاصله تمرین را متوقف کرده و با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. رعایت این نکات ایمنی، از بروز آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند و به شما کمک می‌کند تا به طور مؤثر و ایمن عضلات لگن خود را تقویت کنید.
1. فشار دادن پاشنه پا
این تمرین در حرکات اصلاحی دررفتگی مادرزادی لگن، که برای تقویت عضلات لگن طراحی شده، به این صورت انجام می‌شود که ابتدا در وضعیت صحیح و مناسب روی صندلی بنشینید، به گونه‌ای که پاها به درستی قرار گرفته باشند (مطابق با دستورات فیزیوتراپیست). سپس پاشنه‌های پاها را به سمت یکدیگر چرخانده تا نوک آنها با هم تماس پیدا کند و به آرامی به هم فشار داده شوند. این وضعیت به مدت ۱۰ ثانیه حفظ شده و سپس پاها به حالت اولیه بازگردانده می‌شوند و عضلات به مدت ۱۰ ثانیه استراحت می‌کنند. این تمرین را می‌توان در سطح پیشرفته‌تر با استفاده از یک باند کشی انجام داد که باعث افزایش مقاومت و در نتیجه تقویت بیشتر عضلات می‌شود. انجام صحیح و منظم این تمرین به بهبود ثبات و عملکرد لگن کمک می‌کند.
2. فشار دادن انگشت پا
این تمرین برای تقویت عضلات داخلی ران و لگن طراحی شده و به این صورت انجام می‌شود که ابتدا در وضعیتی مناسب قرار بگیرید و از قرارگیری صحیح پاها طبق دستور فیزیوتراپیست اطمینان حاصل کنید. سپس انگشتان پا و زانوها را به سمت یکدیگر چرخانده تا با هم تماس پیدا کنند و به آرامی انگشتان پا را به هم فشار دهید. این وضعیت را به مدت ۱۰ ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی به وضعیت اولیه بازگردید و عضلات خود را به مدت ۱۰ ثانیه شل کنید. برای افزایش شدت تمرین و در سطح پیشرفته‌تر، می‌توانید یک توپ کوچک یا متوسط بین زانوهای خود قرار داده و همان مراحل را تکرار کنید. این کار باعث درگیری بیشتر عضلات و تقویت مؤثرتر آنها می‌شود. انجام منظم این تمرین به بهبود ثبات لگن و تقویت عضلات مرتبط کمک می‌کند.
3. حرکت پل
این تمرین با هدف تقویت عضلات لگن و بهبود ثبات آن انجام می‌شود. برای شروع، به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید، به طوری که فاصله بین زانوها به اندازه عرض شانه باشد. سپس به آرامی و با انقباض عضلات سرینی (باسن)، لگن خود را از زمین بلند کنید. در این حالت، زانوها را به هم نزدیک و سپس پاها را از هم دور کنید. مجدداً پاها را به هم نزدیک و زانوها را از هم دور کنید.
این حرکت ترکیبی، علاوه بر تقویت عضلات باسن، به بهبود هماهنگی و کنترل حرکتی لگن نیز کمک می‌کند. لازم به ذکر است که فیزیوتراپی در تمام گروه‌های سنی، از نوزادان تا بزرگسالان، می‌تواند برای درمان دررفتگی لگن مؤثر باشد. به ویژه پس از جراحی، فیزیوتراپی نقشی حیاتی در بهبود و بازگشت عملکرد مفصل ایفا می‌کند. اهداف اصلی فیزیوتراپی در این شرایط شامل کاهش درد، افزایش ثبات و بهبود دامنه حرکتی مفصل لگن است.
4. حرکت پل تک‌پا
این حرکت مشابه پل دوپا است، اما تنها یک پا روی زمین ثابت می‌ماند و پای دیگر باید به‌صورت ایده‌آل در زاویه ۹۰ درجه از زمین بلند شود. نکات کلیدی در اجرای این حرکت:
– پای بلند شده باید صاف باشد.
– لگن را تا حدی بالا ببرید که بدن در یک خط مستقیم قرار بگیرد.
– هنگام اجرای حرکت، عضلات شکم و لگن را درگیر کنید.
5. نگه‌داشتن پلانک پهلو به‌صورت ثابت
در این تمرین، برای تقویت عضلات جانبی لگن و شکم باید به پهلو دراز بکشید و بدن را روی آرنج و ساعد قرار دهید. نحوه انجام این حرکت:
– بازوی آزاد را روی ران پای بالایی قرار دهید.
– لگن را از زمین بلند کرده و بدن را در یک خط مستقیم نگه دارید.
– این وضعیت را برای چند ثانیه حفظ کنید و سپس استراحت کنید.
6. پلانک پهلو همراه با بالا بردن پا
این تمرین مشابه پلانک پهلو است اما با اضافه شدن حرکت ابداکشن پا، عضلات بیشتری درگیر می‌شوند. نکات اجرای این حرکت:
– بدن را در یک خط صاف نگه دارید.
– پای بالایی را به اندازه عرض لگن بلند کنید.
– تعادل خود را حفظ کرده و حرکت را به‌آرامی انجام دهید.
7. پلانک پهلو با پای متقاطع
در این حرکت، باید به پهلو دراز بکشید و آرنج را روی زمین قرار دهید. روش صحیح انجام آن:
– پای بالایی را روی پای پایینی به‌صورت ضربدری قرار دهید.
– لگن را از زمین جدا کرده و بدن را در یک راستای صاف نگه دارید.
– این وضعیت را برای چند ثانیه حفظ کنید و سپس به حالت اولیه بازگردید.
8. ابداکشن مقاومتی برای تقویت لگن
این تمرین با استفاده از کش ورزشی و یک صندلی یا میز انجام می‌شود. نحوه اجرای آن:
– یک سر کش را به پایه صندلی محکم ببندید.
– سر دیگر کش را دور یکی از پاهای خود بسته و محکم کنید.
– با گرفتن صندلی، پای خود را به‌آرامی از بدن دور کنید.
– حرکت را تا جایی انجام دهید که بدون درد باشد.
– پس از چند ثانیه، به حالت اولیه بازگردید.
درمان فیزیوتراپی
فیزیوتراپی برای دررفتگی لگن، نقشی حیاتی در بهبود و بازگشت عملکرد مفصل ایفا می‌کند. همچنین جلسات هفتگی فیزیوتراپی پس از عمل جراحی با هدف بازیابی دامنه حرکتی لگن و جلوگیری از خشکی مفصل ضروری است. در شش هفته اول پس از جراحی، به منظور محافظت از پیچ‌ها و پلاک‌هایی که استخوان لگن را در جای خود نگه می‌دارند، استفاده از عصا توصیه می‌شود. این امر از فشار بیش از حد بر مفصل و جابجایی احتمالی قطعات تثبیت کننده جلوگیری می‌کند. پس از جااندازی لگن و کاهش درد، تحمل وزن تدریجی توسط مفصل آغاز می‌شود. بیماران ابتدا با استفاده از عصا یا واکر، تحمل وزن نسبی را تجربه می‌کنند و به تدریج به سمت تحمل وزن کامل پیش می‌روند. تمرکز اصلی درمان فیزیوتراپی بر کاهش درد، پیشرفت در تحمل وزن کامل، بهبود دامنه حرکتی، افزایش استحکام و ثبات مفصل ران و همچنین زانو است.
درمان فیزیوتراپی دررفتگی لگن در نوزادان شامل برنامه‌ای جامع است که توسط فیزیوتراپیست طراحی و اجرا می‌شود. این برنامه شامل فعالیت‌هایی برای تقویت عضلات، بهبود دامنه حرکتی، کنترل درد و بهبود عملکرد کلی مفصل است. فیزیوتراپیست علاوه بر تمرینات مستقیم با نوزاد، به آموزش والدین نیز می‌پردازد. این آموزش‌ها شامل روش‌های صحیح نشستن، ایستادن و دراز کشیدن نوزاد، مهارت‌های کنترل نوزاد و نحوه مراقبت از نوزاد در شرایط استفاده از زانوبند یا سایر وسایل کمکی است. آموزش والدین نقش مهمی در پیگیری درمان در منزل و بهبود سریع‌تر نوزاد ایفا می‌کند. این آموزش‌ها به والدین کمک می‌کند تا درک بهتری از وضعیت نوزاد خود داشته باشند و بتوانند به طور مؤثرتری در روند درمان مشارکت کنند.
روش‌های درمان فیزیوتراپی دررفتگی لگن شامل تکنیک‌های متنوعی است که به بهبود وضعیت مفصل و کاهش علائم کمک می‌کنند. درمان دستی یا کایروپراکتیک، شامل ماساژ بافت نرم، حرکات کششی و متحرک‌سازی مفصل توسط فیزیوتراپیست انجام می‌شود. این تکنیک‌ها به بهبود هم‌ترازی و افزایش دامنه حرکتی مفصل کمک کرده و درد را نیز تسکین می‌دهند. ورزش درمانی شامل تمرینات کششی و تقویتی است که برای بازیابی دامنه حرکتی و تقویت عضلات لگن، کمر و پا به منظور پشتیبانی، تثبیت و کاهش فشار بر مفصل انجام می‌شود. همچنین، از روش‌هایی مانند فراصوت (التراسوند)، تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)، کمپرس یخ و لیزر سرد برای کاهش درد و التهاب تاندون‌ها و کیسه‌های مفصلی آسیب‌دیده استفاده می‌شود. در نهایت، ارائه یک برنامه تمرینی خانگی که شامل حرکات کششی و تقویتی و دستورالعمل‌هایی برای انجام فعالیت‌های روزمره است، بخش مهمی از برنامه درمان فیزیوتراپی دررفتگی لگن را تشکیل می‌دهد.
نتیجه گیری
حرکات اصلاحی دررفتگی مادرزادی لگن نقش مهمی در بهبود دامنه حرکتی، تقویت عضلات اطراف مفصل و تثبیت لگن دارند. این حرکات باید تحت نظر فیزیوتراپیست و با توجه به سن و شرایط بیمار انجام شوند. تمرینات معمولاً شامل حرکات ملایم برای افزایش انعطاف‌پذیری مفصل، تمرینات تقویتی برای عضلات لگن، ران و باسن و تمرینات تعادلی برای بهبود الگوی راه رفتن هستند. شروع تدریجی تمرینات، اجتناب از درد و تکرار منظم آنها از اصول مهم در انجام حرکات اصلاحی است. همچنین، آموزش والدین برای انجام تمرینات در منزل نیز بخش مهمی از این فرآیند است.
برای آشنایی بیشتر با موضوع دررفتگی مادرزادی لگن می‌توانید به مطلب «چیستی، علائم، علل بروز و روش تشخیص دررفتگی مادرزادی لگن (DDH) (دیسپلازی تکاملی لگن)» رجوع کنید.
