عقب زدگی زانو یکی از اختلالات حرکتیِ اندام تحتانی است؛ این عارضه به طور معمول در زنان بیشتر مشاهده می‌شود و می‌تواند تاثیر بسیار واضحی بر روی راه رفتن فرد در سنین کودکی، نوجوانی و حتی بزرگسالی بگذارد. در این مطلب از وبسایت کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد قصد داریم در مورد علائم و روش‌های تشخیص این عارضه که به آن، زانوی عقب رفته نیز می‌گویند، اطلاعاتی ارائه نماییم. با ما همراه باشید.
عقب زدگی زانو چیست؟
مفصل زانو یکی از مفاصل حساس و مهم در بدن هر فرد است که در عملکرد اندام تحتانی نقش مؤثری ایفا می‌کند. این مفصل ضمن ایجاد شرایطی برای راه رفتن، باعث تعدیل نیرو و وزن بدن می‌شود. هنگامی که زانو به دلیل عواملی نظیر تحمل وزن زیاد، ضربه یا مشکلات ژنتیکی به سمت عقب خم شود، عارضه عقب‌زدگی زانو رخ می‌دهد و در نتیجه در حفظ تعادل بدن، حرکت و انجام دیگر فعالیت‌ها اختلالات زیادی ایجاد می‌کند. به نقل قول از وبسایت Erica Dash Podiatry:
Backwards bending knees (also known as genu recurvatum, congenital dislocation of the patella, or congenital knee hyperextension) is a rare congenital condition that affects as few as 1 in 100,000 births. As the name suggests, when standing straight the knees are bent backwards beyond the normal range. The condition is very obvious when viewing the child standing side on.
برداشت فارسی از نقل قول: خم شدن زانو به سمت عقب (Genu recurvatum) یک بیماری مادرزادی نادر است که در هر 100,000 تولد، 1 نوزاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همانطور که از نام آن پیداست، هنگام ایستادن، زانوها بیش از حد طبیعی به سمت عقب خم می‌شوند. چنین وضعیتی هنگامی که از پهلو به کودک نگاه می‌کنید کاملا واضح است.
در این عارضه زانو به دلایل مختلفی بیش از حد به سمت عقب متمایل است؛ بدین صورت که با ایستادن شخص به پهلو، زانو عقب‌تر از ران و ساق قرار می‌گیرد.
علائم زانوی عقب رفته
این عارضه نشانه‌های مختلفی دارد که رایج‌ترین آنها موارد زیر هستند:
- افتادگی لگن
- داشتن درد در ناحیه زانو از متوسط تا حاد
- ایجاد آرتروز زودهنگام
- ایجاد حالت ظاهری نامتعارف
- اختلال در عملکرد مفصل زانو هنگام راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره
- فشردگی بخش جلویی مفصل زانو
- کشیدگی بیش‌ازحد پشت زانو
- کبودی و تورم از میزان کم تا زیاد
- صدا دادن زانو
- عدم تعادل هنگام راه
- جمع شدن آب در اطراف زانو
- عدم توانایی در تحمل وزن بدن بر روی یک پا
- تغییر حالت در راستای ستون مهره‌ها
به‌طورکلی این عارضه در ابتدا خود را با درد در زانو و احساس کشیدگی در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره یا راه رفتن نشان می‌دهد. در موارد حادتر یا درصورتی که این عقب‌زدگی همراه با آسیب باشد، به احتمال زیاد پارگی رباط را به‌همراه می‌آورد که دردی بسیار شدید برای شخص خواهد داشت.
علل عقب زدگی زانو در یک شخص چیست؟
موارد مختلفی می‌تواند منجر به ایجاد عارضه زانوی عقب رفته شود که برخی از آنها مادرزادی است:
- شل بودن رباط‌های مفصل زانو از بدو تولد
- دیستروفی‌های عضلانی و سایر
- بی حرکتی و ضعف در ماهیچه‌های مختلف ناحیه زانو
- عدم تناسب بین اندام‌های تحتانی بدن و اندام‌های فوقانی
- سایر اختلالات عضلانی و ماهیچه‌ای
- عدم هم‌راستایی استخوان‌های ساق و ران با مفصل زانو
- جوش نخوردن درست استخوان‌های ساق و ران در هنگام کودکی و یا بعد از شکستگی
- وزن بیش از حد
- عدم توازن و اختلال در طول پاها
- ابتلا به بیماری‌های اعصاب مانند فلج مغزی و ام اس
- آسیب‌ها و صدمات ناشی از ورزش به خصوص در افرادی که ورزش‌های پرخطر مانند دو و اسکیت یا ورزش‌های همراه با پرش انجام می‌دهند.
تشخیص عقب زدگی در زانو
روش‌های مختلفی برای تشخیص عقب زدگی زانو وجود دارد که مطمئن‌ترین آنها انواع روش‌های پزشکی و تصویربرداری است. همچنین در منزل نیز می‌توان با انجام برخی فعالیت‌ها احتمال ابتلا به این عارضه را تشخیص داد.
بررسی در منزل
در این روش فرد می‌تواند در منزل به راحتی به تشخیص سلامت زانوی خود بپردازد. در قدم اول نیاز است بایستید و در آینه از پهلو به خود نگاه کنید؛ اگر درشت نی یا ران به شکل واضحی جلوتر از زانو باشد، احتمال وجود زانوی عقب رفته وجود دارد.
روش دیگر بدین صورت است که فرد به شکل طاق‌باز بر روی زمین می‌خوابد و دو پای خود را از سطح زمین بلند کند. در حالت طبیعی زاویه زانو باید کاملاً صاف باشد اما در غیر این صورت اگر زانو عقب‌تر باشد، به احتمال زیاد مشکل عقب زدگی زانو وجود دارد.
انجام ام آر آی
یکی از مطمئن ترین روش‌ها برای تشخیص ابتلا به این عارضه، انجام تصویربرداری‌هایی همچون ام آر آی است. تصاویر تهیه‌شده توسط اشعه X و ام آر آی می‌تواند نقش مؤثری در تشخیص ابتلا به این عارضه و میزان زاویه آن داشته باشد.
معاینه فیزیکی
در مواردی پزشک با انجام معاینات فیزیکی در مطب می‌تواند به این عارضه , شدت آن پی ببرد.
روش‌های درمان زانوی عقب رفته
بعد از تشخیص عارضه نیاز است فرد حتما تحت نظارت پزشک متخصص باشد و طبق صلاحدید ایشان، به درمان بپردازد. پزشک متخصص با توجه به میزان زاویه، عقب زدگی یا آسیب در بافت‌های خونی و عصبی یک یا چند روش درمانی را تجویز می‌نماید:
استراحت
اولین روش استراحت است که معمولاً پس از آسیب به بافت زانو توصیه می‌شود. ورزشکارانی که در حین انجام فعالیت ورزشی خود دچار عقب زدگی زانو می‌شوند، با استراحت و کم کردن فشار بر روی زانو می‌توانند به بازگرداندن دامنه حرکتی و بهبود این عارضه کمک کنند. در این زمان ممکن است استفاده از مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی تجویز شود.
یخ درمانی
روش‌هایی مثل یخ درمانی می‌تواند منجر به کاهش تورم و درد در ناحیه زانو شود. دراین روش، فرد نیاز دارد که در طول روز چند بار ناحیه زانو را با یخ سرد کند.
استفاده از انواع بریس
در درمان این عارضه استفاده از بریس و ارتوز برای ثابت نگه‌داشتن مفصل زانو و اصلاح دامنه حرکتی آن نقش مؤثری دارد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی زانوی عقب رفته یکی دیگر از راهکارهای درمانی موثر می‌باشد که هم در کودکان و هم در بزرگسالان قابل اجراست. در فرایندهای فیزیوتراپی انواع روش‌ها مانند استفاده از مدالیته الکتریکی، ماساژ درمانی یا حرکات اصلاحی اجرا می‌شود.
جراحی
در مواردی که شدت عارضه زانوی عقب رفته شدید باشد و با هیچ کدام از روش‌های درمانی فوق بهبود نیابد، پزشک متخصص جراحی زانو را پیشنهاد می‌کند. در این تکنیک تهاجمی با انجام عمل جراحی زاویه ایده‌آل و صحیح در زانو اصلاح می‌شود.
تمرینات اصلاحی عقب زدگی زانو
برای بهبود این عارضه یا جلوگیری از پیشرفت آن تمرینات زیادی وجود دارد که فرد می‌تواند به راحتی و در منزل انجام دهد. این حرکات شامل پیاده‌روی، شنا، کشش‌های ملایم و دوچرخه‌سواری و سایر تمرینات اصلاحی می‌باشد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت اما قبل از شروع آنها لازم است بدانید توصیه ما این است که این حرکات را با هماهنگی و تایید اولیه از پزشک متخصص اجرا نمایید:
تمرین 1
به پشت بخوابید و دست‌ها را کنار بدن قرار دهید. توپ پیلاتس را زیر زانوها قرار داده و سپس یکی از زانوها را صاف کنید و بعد به حالت اول برگردانید. این حرکت را با پای دیگر نیز انجام دهید.
تمرین 2
به پشت دراز بکشید و بدون خم کردن زانو، پا را از مفصل ران به سمت بالا حرکت دهید.
تمرین 3
به شکم بخوابید و بدن را در یک راستا قرار دهید. سپس زانوها را خم کرده و نگه دارید و بعد از چند ثانیه به حالت اول برگردانید.
تمرین 4
مشابه با حرکت لانچ، سرپا بایستید و یک پا را جلو و یک پا را به عقب خم کنید و در حین حرکت، دست‌ها را کنار بدن نگه دارید.
تمرین 5
رو به روی یک میز بایستید و دست‌ها را به آن بگیرید. پاها را به ترتیب به عقب برده و به آرامی به حالت قبل برگردانید.
تمرین 6
برای اجرای این تمرین مانند تمرین ۵، رو به روی یک میز بایستید و دست‌ها را مشابه حرکت قبلی به آن تکیه دهید. یک پا را بالا آورده و در زاویه 90 درجه به مدت 30 ثانیه نگه دارید و همین کار را برای پای دیگر تکرار کنید.
تمرین 7
برای اجرای این حرکت در کنار یک تکیه گاه مانند لبه یک صندلی قرار بگیرید و با یک دست آن را نگه دارید تا تعادلتان حفظ شود. یک پا را از عقب بالا آورده و آن را با دست آزاد نگه دارید؛ سپس پا را رها کرده و زاویه خود را تغییر دهید تا مشابه همین حرکت را برای پای بعدی انجام دهید.
تمرین 8
مانند حرکت اسکات در حالت نشستن فرضی قرار بگیرید و زانوهای خود را تا زاویه 90 درجه خم کنید.
تمرین 9
در این حرکت پاها را جفت کنار هم قرار دهید. و سعی کنید یک پا را به آرامی و تا آستانه درد، بالا بیاورید. در حرکت‌های نخست به احتمال زیاد پای شما خمیده بالا می‌آید اما با تمرین و ممارست، کم کم می‌توانید پا را صاف نگه دارید.
جمع بندی
عقب زدگی زانو یکی از تغییر شکل‌های ناحیه زانو است که در آن زانو بیش از مقدار طبیعی و ایده‌آل به سمت عقب خم می‌شود. این وضعیت به دلایل مختلفی نظیر عوامل مادرزادی، صدمه و ضربه، ضعف در عضلات چهار سر ران، کوتاهی عضلات پشت ساق پا و موارد دیگر به وجود می‌آید. عوارض زانوی عقب رفته متنوع هستند اما مهم‌ترین آنها آرتروز زودرس، درد در ناحیه زانو، تغییر شکل در ستون مهره‌ها و تغییر الگوی راه رفتن فرد بیان شده است.
خوشبختانه با تشخیص به موقع و انجام روش‌های درمانی تحت نظارت پزشک متخصص می‌توانید علائم آن را تا حد زیادی بهبود ببخشید. حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی نیز در مسیر درمان می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند. در صورتی که تمایل دارید در مورد تشخیص و درمان این عارضه از خدمات کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد با بیش از ۲۰ سال تجربه و دانش روز دنیا، استفاده نمایید، می توانید از طریق لینک زیر، موعد مشاوره رایگان خود را به صورت آنلاین رزرو نمایید:
