درمان زانوی ضربدری از روش‌های مختلفی مثل استراحت، مراقبت خانگی و فیزیوتراپی تا مصرف دارو و نهایتا جراحی انجام‌شدنی است اما بهتر است قبل از درمان اطلاعات و آگاهی کافی در مورد زانوی ضربدری یا زانوی ایکس داشته باشیم. به طور کلی شکل صحیح استخوان‌های بدن، به خصوص استخوان‌های زانو که وظیفه نگه‌داری کل بدن را برعهده دارند، بسیار مهم است؛ درصورتی که این استخوان‌ها از حالت صاف و موازی خود خارج شوند، تعادل بدن به هم خورده و در نتیجه برای فرد مشکلاتی را به‌همراه می‌آورد. یکی از عارضه‌های شایع در کودکان که البته ممکن است تا سنین بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند، ژنووالگوم یا زانوی ضربدری است. در این عارضه، زانوها به هم نزدیک و چسبیده شده و بین مچ پاها فاصله‌ای حدوداً ۱۰ سانتی‌متر ایجاد می‌شود. روش‌های درمان زانوی ضربدری متنوع است و برحسب علت عارضه، شدت و وخامت، سن فرد، سبک زندگی و… تعیین می‌شود. با ما همراه باشید تا در کنار اطلاعات مهم در مورد ماهیت زانوی ضربدری، روش‌های درمان آن را نیز توضیح دهیم.
دلایل ابتلا به عارضه زانوی ضربدری
بسیاری از والدین هنگامی که حالت زانوی ضربدری را در فرزندان خود می‌بینند، به شدت نگران می‌شوند در صورتی که جای نگرانی نیست و در صورت اقدام سریع، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. به طور طبیعی درصورتی که کودک زیر ۷ سال سن داشته و دچار مشکل ژنتیکی یا دیگر تروما‌ها نباشد، عارضه زانوی ضربدری به طور خودبه‌خود بهبود می‌یابد. اما اگر سن کودک بالای ۷ سال باشد، صفحات رشد بسته شده و برای درمان آن باید به شکل جدی‌تری اقدام کرد. به نقل قول از وبسایت اخبار روز پزشکی:
در بسیاری از موارد نمی‌توان از زانوی ضربدری جلوگیری کرد اما خوشبختانه روش‌های درمانی این عارضه متنوع و بسیار موثر می‌باشند.
سوال مهم برای بسیاری از افراد خصوصا والدین این است که چرا زانو به حالت ایکس درآمده است؟ دلایل ابتلا به زانوی ضربدری در دو دسته کلی عوامل فیزیولوژیکی و پاتولوژیکی قرار می‌گیرد. عوامل فیزیولوژیکی جزء فرایند رشد فرد به شمار می‌آید و به طور خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند اما عوامل پاتولوژیکی به بیماری‌ها و آسیب‌های دیگر بستگی دارد و این موضوع باعث می‌شود که روش‌های درمان زانوی ضربدری برای عوامل پاتولوژیکی تخصصی‌تر باشد. از یک نگاه دقیق‌تر می‌توان عوامل ایجاد زانوی ایکس را به چهار دسته تقسیم کرد:
عوامل ساختاری
در برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی و مشکلات ارثی، ساختار استخوان‌ها و مفاصل، متفاوت بوده و چنین موضوعی باعث می‌شود که این افراد بیشتر در خطر ابتلا به زانوی ضربدری قرار بگیرند. شکل غیر طبیعی استخوان‌ها مثل کوتاهی یا بلندی طول استخوان‌های ران و ساق یا انحنای آنها نیز می‌تواند احتمال بروز عارضه زانوی ایکس یا ژنو والگوم را افزایش دهد.
فعالیت‌های جسمانی
ورزش‌های سنگین یا پرفشار مانند پیاده‌روی‌های زیاد، دویدن‌های طولانی‌مدت، پرش یا دیگر ورزش‌هایی که به تغییر جهت سریع نیاز دارند، می‌توانند ابتلا به زانوی ضربدری را بیشتر کنند. همچنین درگیری بیش از حد زانو حین ورزش با وزنه‌های سنگین و اعمال فشار بالا، ابتلا به ژنووالگوم را بیشتر می‌کند.
آسیب‌های فیزیکی
عوامل آسیب‌زا شامل صدمات ورزشی، ضربه‌های شدید، چرخش‌های غیرطبیعی و دیگر آسیب‌ها است که زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد. همچنین آسیب به رباط‌ها یا کشیدگی آنها نیز می‌تواند درنهایت جزو عوامل بسیار مهم و حساس در ایجاد عارضه زانوی ضربدری باشد. در صورت بروز چنین آسیب‌هایی معمولا از روش‌های تهاجمی مانند جراحی برای درمان زانوی ضربدری استفاده می‌کنند.
سن و جنسیت
جنسیت و سن نیز می‌تواند عامل دیگری برای ابتلا به این عارضه باشد. معمولاً عارضه زانوی ضربدری در کودکانی که در حال رشد هستند بیشتر دیده می‌شود اما با افزایش سن این حالت به احتمال زیاد برطرف می‌شود. همچنین زنان به دلیل تفاوت‌های هورمونی که دارند بیشتر در معرض ابتلا به زانوی ضربدری قرار می‌گیرند.
چه بیماری‌هایی منجر به بروز زانوی ضربدری می‌شوند؟
همان‌طور که گفتیم عارضه زانوی ضربدری یا ژنووالگوم به دنبال بیماری‌های زمینه‌ای بروز می‌دهد که ممکن است در سنین کودکی برطرف نشده و فرد را تا سنین بزرگسالی درگیر کند. ازجمله این بیماری‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:
- آرتروز زانو
- آرتریت روماتویید
- آرتریت سیستمیک
- آسیب رباط صلیبی
- التهاب مفاصل مزمن
- کمبود شدید ویتامین
اگر تمایل دارید در مورد علل و روش‌های تشخیص زانوی ضربدری بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب زیر را مطالعه نمایید. در غیر این صورت در ادامه همین مطلب با ما همراه باشید تا در مورد روش‌های درمان زانوی ضربدری اطلاعات مهمی در اختیار شما عزیزان قرار دهیم:
علل، علائم و روش‌های تشخیص زانوی ایکس
روش‌های درمان زانوی ضربدری
بهترین روش درمان زانوی ضربدری فقط و فقط توسط پزشک متخصص ارتوپدی تجویز می‌شود؛ بنابراین باید از هرگونه اقدام خودسرانه جهت درمان پرهیز کنید تا موجب عارضه‌های جانبی دیگری برای خود یا عزیزان‌تان نشوید. در ادامه به معرفی معمول‌ترین روش‌های درمان زانوی ضربدری یا همان ژنووالگوم می‌پردازیم:
استراحت و تغییر سبک زندگی
در بسیاری از موارد Genu valgum یا همان زانوی ایکس به دلیل فشار بیش‌ازحد به زانو بروز می‌دهد. درصورتی که از این فشار بیش‌ازحد جلوگیری شده و فرد استراحت کافی و مفید داشته باشد، عارضه زانوی ضربدری تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند. در این فرصت استراحت، تحمل فشار و فعالیت زانو کم‌تر شده و زمان کافی برای بهبود و بازسازی زانوی ایجاد می‌شود. در روش‌های درمان خانگی زانوی ضربدری استفاده از یخ‌زدایی، بستن و گرم نگه داشتن پا و ماساژ نیز بسیار کمک‌کننده است.
یکی از موارد موثر در درمان زانوی ضربدری تغییر سبک زندگی فرد است. از آنجا که اضافه وزن فشار زیادی به مفاصل وارد می‌کند، می‌تواند انحراف زانو را تشدید کند. بنابراین مواردی مثل اصلاح سبک تغذیه، کاهش وزن و خواب کافی در ساعات مناسب می‌تواند به بهبود علائم و ارتقای سلامت زانوها کمک کند.
فیزیوتراپی
تمرینات فیزیوتراپی جزو اصلی‌ترین و مؤثرترین روش‌های درمان زانوی ایکس به شمار می‌آید. در فیزیوتراپی تمریناتی برای تقویت ماهیچه‌ها و عضلات زانو و همچنین ایجاد تعادل کلی در بدن انجام می‌شود. به طور کلی هدف از انجام فیزیوتراپی، اصلاح تمامی ناهنجاری‌های بدنی، به خصوص ناهنجاری‌های ناحیه زانو و پا می‌باشد. این روش مزایای زیادی دارد و درصورتی که فرد جلسات فیزیوتراپی خود را به طور منظم سپری کند، ممکن است بدون نیاز به مصرف دارو یا استفاده از سایر روش‌های تهاجمی، شاهد درمان عارضه زانوی ضربدری باشیم.
در طول فرایند درمان به کمک فیزیوتراپی، فیزیوتراپ حرکات اصلاحی مخصوص و سایر فعالیت‌هایی را که منجر به تقویت عضلات پا می‌شوند آموزش می‌دهد. در بسیاری از موارد ابتلا به عارضه زانوی ضربدری به دلیل سبک نادرست انجام حرکات طبیعی مانند راه رفتن، نشستن، برخاستن، خوابیدن و… است؛ از مزایای شرکت در جلسات فیزیوتراپی می‌توان به آموزش و اصلاح این موارد نیز اشاره کرد.
ورزش
در کنار انجام فعالیت‌های فیزیوتراپی، ورزش نیز می‌تواند به درمان زانوی ضربدری کمک کند. این ورزش‌ها در شکل‌های مختلف مانند تقویتی، انعطاف‌پذیری و تعادلی، هم در منزل و هم در باشگاه‌های ورزشی قابل اجرا هستند. در تمرینات تقویتی مانند لانژ، تمرینات عضلات پشت ران و ساق پا، اسکات و… عضلات پیرامون زانو استحکام پیدا می‌کنند. تمرینات انعطاف‌پذیری باعث انعطاف بافت زانو شده و شامل کشش عضلات ران، تمرینات گردش مفاصل زانو، یوگا، پیلاتس و… هستند.در تمرینات انعطاف‌پذیری، محدودیت‌های حرکت زانو که از عوارض زانوی ضربدری است بهبود پیدا می‌کند. و در تمرینات تعادلی مانند انجام تمرین بر روی صفحه تعادل و کار با توپ پیلاتس، بین حرکات فرد، زانو و دیگر اجزای بدن تعادل و هماهنگی برقرار می‌شود.
دقت کنید در صورتی‌که به عارضه زانوی ضربدری مبتلا هستید، حتماً باید زیر نظر مربی باتجربه و با دانش کافی در زمینه انجام ورزش‌های اصلاحی ورزش کنید.
لوازم کمکی
در فرایند درمان زانوی ضربدری می‌توان از لوازم کمکی ارتوپدی مانند زانوبند، بریس زانو و کفی‌های طبی سفارشی استفاده کرد. استفاده از لوازم کمکی ارتوپدی که به آنها اورتز نیز گفته می‌شود، یکی از مؤثرترین روش‌های درمان زانوی ضربدری به خصوص برای کودکان و افرادی است که در سن رشد هستند. عملکرد این لوازم که براساس شکل استخوان‌های هر فرد طراحی می‌شوند، به گونه‌ای است که باعث کاهش فشار و در نتیجه اصلاح وضعیت زانوی ضربدری خواهند شد.
بریس
بریس‌ها جزو تقویت‌کننده‌های زانو هستند که به پشتیبانی زانو کمک کرده و استحکام و پایداری آن را حفظ می‌کنند. در مواردی که رباط صلیبی یا دیگر ساختارهای زانو آسیب‌دیده باشد، بریس می‌تواند تعادل و حرکت پا را کنترل نموده و برای جلوگیری از دیگر آسیب‌ها به زانو مفید باشد. بریس زانو را در فرم طبیعی و اصلی آن قرار می‌دهد و به کمک اتصالات خاصی که در ساختار آن به کار رفته پا را ثابت می‌کند.
کفش و کفی طبی
استفاده از کفش و کفی طبی سفارشی یک راهکار بسیار مناسب و ساده برای قرار گرفتن پا و زانو در فرم اصلی‌شان است که برای افراد مبتلا به زانوی ضربدری منجر به بهبود وضعیت و در افراد دیگر باعث جلوگیری از ابتلا به این عارضه می شود. کفی و کفش‌های طبی باعث توزیع وزن و کاهش فشار اعمالی به یک نقطه می‌شوند و با برداشتن فشار باعث بهبود تعادل و پایداری زانو و درمان عارضه زانوی ضربدری خواهند شد. کفش و کفی طبی می‌تواند دیگر مشکلات ستون فقرات را نیز بهبود ببخشد.
دقت کنید که استفاده از لوازم کمکی جزو روش‌های کمکی موثر در درمان زانوی ضربدری به شمار می‌آید و حتماً باید توسط متخصص ارتوپدی تجویز شوند. ایشان پس از بررسی علائم بیماری، نوع سبک زندگی، سن و دیگر ویژگی‌های فردی، بریس و کفی طبی متناسب با ساختار پا را برای فرد تجویز می‌نماید.
دارو و مکمل
درصورتی که زانوی ضربدری به دلیل بیماری‌های خاص و التهابی رخ دهد، برای درمان، نیاز به مصرف دارو است. داروهایی که در این زمینه بکار می‌روند شامل داروهای ضد التهابی و استروئیدی و غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن و ناپروکسن) و یا مکمل‌های غذایی هستند. مکمل‌های غذایی ضمن تقویت بدن، باعث کاهش درد زانو و بهبود عملکرد آن می‌شوند.
جراحی
در صورتی که عارضه Genu valgum با هیچ کدام از روش‌های درمان زانوی ضربدری بهبود نیافت و یا علت ابتلا به این عارضه، تروما، شکستگی و عوامل فیزیکی باشد، تنها روش قطعی درمان، جراحی زانوی ضربدری (استئوتومی) است. در عمل جراحی زانوی پرانتزی، جراح ارتوپد با برش استخوان در ناحیه زانو و تغییر شکل آن، انحراف زانو را اصلاح نموده و در صورت آسیب به رباط صلیبی، آن را ترمیم می‌نماید.
انواع جراحی زانوی ضربدری
- استئوتومی تیبیال: این روش جراحی که رایج ترین نوع جراحی برای درمان زانوی ضربدری است، استخوان ساق پا (تیبیا) برش داده شده و اصلاح می‌شود.
- استئوتومی فمورال: در این نوع از جراحی، استخوان ران (فمور) بریده شده و اصلاح می‌شود. این روش برای اصلاح انحراف شدید زانو در افراد بزرگسال که صفحات رشد استخوان‌هایشان بسته شده است، استفاده می شود.
از مزایای عمل جراحی زانوی ضربدری می‌توان به مواردی چون اصلاح انحراف زانو، کاهش درد و التهاب زانو و بهبود عملکرد زانو اشاره کرد. البته این عمل می‌تواند عوارضی مثل عفونت، خونریزی و لخته شدن خون به همراه داشته باشد؛ از این رو بیمار بعد از عمل باید مراقبت‌های عمل جراحی را به درستی انجام دهد.
عوارض درمان نشدن زانوی ضربدری
پشت گوش انداختن و عدم توجه مناسب به درمان زانوی ضربدری می‌تواند مشکلات جدی و تأثیرات منفی برای فرد به‌همراه بیاورد. از جمله مهم‌ترین مشکلات ناشی از عدم درمان این عارضه موارد زیر هستند:
درد
درصورتی که زانوی ضربدری درمان نشود و پیشرفت زیادی داشته باشد، درد زیادی برای فرد به‌همراه می‌آورد؛ این درد می‌تواند در ناحیه زانو یا مفصل‌های مجاور و یا دیگر قسمت‌ها پدیدار شود. همچنین زمان درد می‌تواند در کل طول روز یا فقط در هنگام حرکت احساس شود و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
محدودیت حرکت
عدم درمان به موقع زانوی ایکس می‌تواند باعث محدودیت در حرکت کلی فرد شود. فرد ممکن است نتواند زانوی خود را به طور کامل خم کند و بدین ترتیب انجام فعالیت‌های ورزشی یا دیگر فعالیت‌های روزمره وی را تحت تأثیر قرار دهد.
ضعف عضلات
عدم توجه مناسب به روش‌های درمان زانوی ضربدری مانند فیزیوتراپی و ورزش و یا لوازم کمکی همچون بریس، باعث ضعف عضلات در زانو و پا شده و باعث بروز مشکلات دیگری برای فرد خواهد شد.
تغییرات ساختاری مفصل
در صورت عدم درمان این عارضه در مفصل زانو یا ساختار کلی استخوان‌ها تغییراتی ایجاد شده و به غضروف‌ها و یا دیگر اجزای زانو آسیب وارد می‌شود. احتمال بروز مشکلاتی مانند سفت شدن زانو، کوتاهی قد و تغییر در شکل پا وجود دارد و ممکن است در موارد شدیدتر شاهد آرتروز یا انواع دیگری از ناتوانی‌های حرکتی شویم.
به‌طورکلی استفاده از روش‌های درمان زانوی ضربدری بسیار حائز اهمیت بوده و از پیشرفت این مشکل جلوگیری می‌کند. پس توصیه می‌کنیم درصورتی که خودتان یا عزیزان‌تان به این عارضه مبتلا هستید حتماً به متخصص ارتوپدی مراجعه کنید تا بهترین روش درمان را برایتان تجویز کند.
جمع‌بندی
زانوی ضربدری، زانوی ایکس یا ژنووالگوم جزو عارضه‌های بسیار شایع در کودکان زیر هفت سال بوده و ممکن است تا سنین بزرگسالی ادامه پیدا کند. این عارضه مشکلات زیادی را در حرکت فرد به وجود آورده و همچنین باعث احساس درد در حین حرکت یا حتی نشستن و برخاستن می‌شود. در صورتی که عارضه زانوی ضربدری به دلیل مشکلات فرایند رشد باشد، معمولاً پس از اتمام این سن برطرف می‌شود اما اگر این مشکل به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، وراثت، تروما یا التهاب باشد، برای درمان آن استفاده از تجهیزات کمکی مانند بریس، زانوبند، ورزش‌های اصلاحی و فیزیوتراپی بسیار کمک‌کننده بوده و از پیشرفت بیماری جلوگیری نموده و حتی منجر به بهبود آن می‌شود. اگر هیچکدام از روش‌های درمان زانوی ضربدری پاسخ‌گو نبود، روش جراحی به عنوان آخرین گزینه انتخاب می‌شود.
کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد با بیش از ۲۰ سال تجربه و استفاده از دانش روز دنیا، در طول سالهای طولانی وظیفه خود را در فرایند درمان و اصلاح زانوی پرانتزی بسیاری از مراجعین انجام داده است. این مجموعه به طراحی و ساخت انواع بریس‌های زانو، کفش‌ها و کفی‌های طبی پرداخته و متعهد است پشتیبانی خود را تا درمان کامل مراجعین محترم ادامه دهد. در صورتی که تمایل دارید از مشاوره رایگان درمان زانوی پرانتزی استفاده نمایید، لطفا از طریق دکمه زیر رزرو خود را به صورت آنلاین انجام دهید و یا در ساعات کاری کلینیک با ما تماس بگیرید.
