ستون فقرات از 33 مهره با تعدادی دیسک بین صفحه‌ای و عضلات مرتبط تشکیل شده است؛ به دلیل تعداد زیاد مهره‌ها و همچنین پیچیدگی ساختاری، احتمال بروز آسیب و مشکلات مختلف مانند اسکولیوز در آن وجود دارد. اسکولیوز در واقع یک انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات است که معمولاً در دوران کودکی و نوجوانی خود را با علائمی مانند عدم تقارن در شانه‌ها، برآمدگی یک طرف قفسه سینه و کمردرد نشان می‌دهد. جهت اصلاح و کاهش عوارض وضعیت می‌توان از حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان و فیزیوتراپی کمک گرفت. با ما همراه باشید تا برخی از این تمرینات را به شما معرفی کنیم.
عارضه اسکولیوز در کودکان
نقل قول از وب‌سایت Kidshealth:
Scoliosis is when the vertebrae (the small bones in the spine) form a curved line instead of being straight. Sometimes they also rotate (twist), like a corkscrew. This can cause health problems.
برداشت فارسی از متن نقل قول: اسکولیوز یک عارضه است که در آن مهره‌های ستون فقرات به جای اینکه در یک خط صاف قرار بگیرند، به شکل منحنی درمی‌آیند. گاهی اوقات این مهره‌ها دچار چرخش نیز می‌شوند، مشابه پیچ‌خوردگی یک دربازکن مارپیچی. این وضعیت می‌تواند مشکلاتی برای سلامت فرد ایجاد کند.
اسکولیوز یکی از مشکلات رایج در کودکان است که به انحراف ستون فقرات به شکل S یا C اطلاق می‌شود. این اختلال ممکن است به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، ناهنجاری‌های مادرزادی، مشکلات عضلانی و عصبی یا قرار گرفتن بدن در وضعیت نادرست به مدت طولانی رخ دهد. ستون فقرات نقش مهمی در حفظ تعادل و پایداری بدن دارد بنابراین هرگونه انحنا یا آسیب به آن می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت کودک بگذارد.
از آن‌جا که اسکولیوز در مراحل اولیه معمولاً بدون درد است، تشخیص زودهنگام، انجام حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان برای جلوگیری از مشکلات جدی‌تر بسیار ضروری است. در صورتی که به دنبال اطلاعات بیشتر در زمینه علائم و روش‌های تشخیص اسکولیوز درکودکان هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب زیر را نیز مطالعه نمایید:
علائم و روش‌های تشخیص اسکولیوز کودکان
چرا اجرای حرکات اصلاحی اسکولیوز برای کودکان مهم است؟
حرکات اصلاحی در کنار فیزیوتراپی به کودکان کمک می‌کند عضلات ضعیف را تقویت کرده و تعادل و هماهنگی بدن را بهبود بخشند. این تمرینات نه تنها منجر به کاهش انحنا می‌شوند، بلکه می‌توانند از پیشرفت بیشتر اسکولیوز نیز جلوگیری کنند. این حرکات به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند. هر دسته شامل تمریناتی است که به تقویت عضلات، بهبود تعادل و کاهش انحنای ستون فقرات کمک می‌کنند.
قبل از معرفی حرکات اصلاحی نیاز است والدین عزیز توجه داشته باشند که بودن و همراهی شما با کودک در حین اجرای تمرینات ضروری است و بایستی نسبت به انجام صحیح این تمرینات اطمینان حاصل کنید. در ادامه به بررسی تمرینات اصلاحی اسکولیوز کودکان می‌پردازیم:
تمرینات کششی برای بهبود اسکولیوز کودکان
اولین دسته از حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان، حرکات کششی هستند. این حرکات به بهبود انعطافپذیری و کاهش تنش عضلانی کمک شایانی می‌کنند.
کشش گربه – شتر
در این حرکت کودک در حالت چهار دست و پا قرار می‌گیرد. سپس به آرامی کمر خود را به سمت بالا (مانند شتر) خم می‌کند و پس از چند ثانیه مکث به سمت پایین (مانند گربه) خم می‌شود.
کشش جانبی
در این وضعیت کودک در حالت ایستاده قرار می‌گیرد و یک دست را به سمت بالا می‌برد و در همین حین به سمت مخالف خم می‌شود تا کششی در پهلوها احساس کند. این تمرین به کشش عضلات پهلو و بهبود انعطافپذیری جانبی بدن کمک می‌کند.
کشش همسترینگ
برای انجام این حرکت، کودک باید روی زمین بنشیند و پاهای خود را دراز کند. سپس به سمت جلو خم شود و برای لمس انگشتان پا با دست تلاش کند. این حرکت به کشش عضلات پشت ران و بهبود انعطافپذیری پاها کمک می‌کند.
کشش عضلات پشت
کودک باید به پشت دراز بکشد و زانوهای خود را به سمت سینه جمع کند و با دست نگه دارد. این حرکت به کاهش تنش در عضلات پشت و افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات کمک می‌کند.
کشش عضلات قفسه سینه
از دیگر تمرینات مهم می‌توان به کشش عضلات قفسه سینه اشاره داشت. برای این تمرین کودک در حالت ایستاده قرار می‌گیرد و دست‌های خود را در پشت سر قفل می‌کند و به آرامی به سمت عقب خم می‌شود. این حرکت به کشش عضلات قفسه سینه و بهبود انعطافپذیری این ناحیه کمک می‌کند.
حرکات تقویتی برای بهبود اسکولیوز کودکان
مواردی که در این بخش از حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان معرفی می‌کنیم به تقویت عضلات مرکزی و پشت بدن کمک می‌کنند.
پلانک
اولین تمرین از انواع تمرینات تقویتی، پلانک است. در این حرکت کودک در حالت درازکش قرار می‌گیرد و با تکیه بر آرنج‌ها و انگشتان پا، بدن خود را به صورت صاف و موازی با زمین نگه می‌دارد. این حرکت به تقویت عضلات شکم، پشت و شانه‌ها بسیار کمک می‌کند و استقامت کلی بدن را افزایش می‌دهد. احتمالا در ابتدا انجام این حرکت برای کودک سخت باشد اما به مرور زمان بیشتری می‌تواند در وضعیت پلانک باقی بماند.
پرس شکمی با دو پا
در این حرکت کودک باید به پشت دراز بکشد و پاها را به صورت خمیده بالا بیاورد. سپس به آرامی پاها را به سمت پایین برده و این حرکت را تکرار کند. این تمرین به تقویت عضلات شکم و ران کمک می‌کند.
چرخش لگن
این تمرین به تقویت عضلات شکم، پشت و شانه‌ها کمک می‌کند و منجر به تعادل و هماهنگی بدن می‌شود. برای انجام این تمرین کودک باید به پشت دراز بکشد و زانوها را تا نزدیک شکم به داخل خم کند. سپس زانوها را به ترتیب سمت چپ و راست بچرخاند و در هر مرحله کمی مکث کند.
تمرینات تعادلی برای اصلاح اسکولیوز کودکان
حرکات تعادلی نه تنها برای بهبود عارضه اسکولیوز در کودکان مفیدند بلکه بر روی سلامت دیگر اعضای بدن و همچنین بهبود عملکرد کلی مغز نیز تاثیر بسزایی دارند. برای تقویت تعادل بدن می‌توانید با تمرینات زیر شروع کنید:
ایستادن روی یک پا
برای این حرکت از کودک بخواهید تا به مدت چند ثانیه روی یک پا بایستد و سپس پا را عوض کند. برای افزایش چالش، وی می‌تواند چشمان خود را ببندد یا دست را به سمت جلو دراز کند.
حرکت سگ پرنده
این تمرین برای تعادل بسیار مفید است و در آن کودک باید در حالت چهار دست و پا قرار گیرد و مطابق تصویر زیر یک دست و پای مخالف را به صورت همزمان بالا آورده و سعی کند بدن را در یک خط مستقیم نگه دارد و سپس همین حرکت را با دست و پای دیگر انجام دهد. این حرکت به تقویت عضلات مرکزی بدن و بهبود هماهنگی بین دست‌ها و پاها کمک می‌کند.
تمرینات تعادلی با توپ
شما می‌توانید برای انجام حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان از توپ‌های ورزشی نیز استفاده کنید. به عنوان مثال از کودک بخواهید تا با حفظ تعادل بدن روی توپ بنشیند. این حرکت به تقویت عضلات مرکزی بدن و بهبود تعادل و هماهنگی کمک می‌کند. برای چالش بیشتر و تمرین عمیق‌تر از کودک بخواهید دست‌ها یا پاها را به سمت جلو و یا طرفین حرکت دهد.
حرکت پل
برای انجام این تمرین کودک به پشت دراز می‌کشد و زانوها را خم می‌کند. سپس باسن خود را به سمت بالا می‌برد و چند ثانیه نگه می‌دارد. این حرکت ضمن تقویت عضلات پشت، باسن و همسترینگ، باعث تعادل و استقامت بدن هم می‌شود.
تمرینات تنفسی برای بهبود اسکولیوز کودکان
تمرینات تنفسی یکی دیگر از انواع حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان می‌باشد. این تمرینات نقش مهمی در درمان عارضه اسکولیوز دارند و باعث بهبود عملکرد عضلات، کاهش درد، افزایش انعطافپذیری و همچنین افزایش اکسیژن‌رسانی می‌شوند. برای شروع از کودکان خود بخواهید این تمرینات را انجام دهند.
تنفس دیافراگمی
برای انجام تنفس دیافراگمی که یکی از بهترین حرکات برای بدن می‌باشد، نیاز است کودک به پشت دراز بکشد و یک دست را روی شکم قرار دهد. سپس باید به آرامی نفس عمیق بکشد و شکم را بالا بیاورد. این حرکت هم به تقویت عضلات دیافراگمی و هم به بهبود ظرفیت ریه‌ها کمک می‌کند. توجه کنید که این تنفس باید با آرامش و مکث همراه باشد.
تنفس عمیق با کشش بازوها
در این حرکت کودک در حالت ایستاده قرار می‌گیرد و با هر نفس عمیق، بازوها را به سمت بالا می‌برد در نتیجه قفسه سینه باز شده و منجر به افزایش جریان هوا به ریه‌ها خواهد شد. از کودک خود بخواهید با هر بازدم، بازوها را به آرامی پایین بیاورد تا احساس آرامش بیشتری را تجربه کند.
تنفس عمیق با خم شدن به جلو
برای این تمرین کودک در حالت ایستاده قرار می‌گیرد و با هر نفس عمیق، به سمت جلو خم می‌شود. برای تاثیر بیشتر از وی بخواهید تا با هر بازدم، بیشتر به سمت جلو خم شود و احساس کشش بیشتری در عضلات پشت داشته باشد.
فواید فیزیوتراپی برای کودکان مبتلا به اسکولیوز
بهبود وضعیت بدن
فیزیوتراپی به کودکان کمک می‌کند تا با تقویت عضلات ستون فقرات و اصلاح تعادل بدن، به هم‌راستایی بهتری برسند. فیزیوتراپی نه تنها باعث کاهش تأثیرات ظاهری اسکولیوز می‌شود، بلکه اعتماد به نفس و آگاهی از وضعیت بدن را نیز بهبود می‌بخشد.
مدیریت درد
کودکان مبتلا به اسکولیوز به ویژه در دوران رشد سریع ممکن است دچار درد کمر شوند. تکنیک‌های فیزیوتراپی مانند درمان دستی و تمرینات هدفمند می‌توانند با کاهش تنش و بهبود پشتیبانی از ستون فقرات، درد و ناراحتی را کاهش دهند.
افزایش انعطافپذیری و تحرک
اسکولیوز می‌تواند دامنه حرکتی کودک را محدود کند. فیزیوتراپی شامل تمرینات کششی و حرکتی است که به افزایش انعطافپذیری کمک کرده و از سفتی و محدودیت‌های حرکتی جلوگیری می‌کند. این امر به کودکان این امکان را می‌دهد که در فعالیت‌های روزانه و ورزشی خود بهتر شرکت کنند.
افزایش کیفیت زندگی
با انجام مداوم فیزیوتراپی، کودکان احساس قدرت و فعالیت بیشتری کرده و کمتر تحت تأثیر مشکلات جسمی خود قرار می‌گیرند. این بهبود نه تنها به سلامت فیزیکی بلکه به رفاه عاطفی نیز کمک کرده و دیدگاه مثبتی نسبت به زندگی ایجاد می‌کند.
برنامه‌های تمرینی هدفمند
برنامه‌های تمرینی متعددی برای کمک به درمان اسکولیوز طراحی شده‌اند. یکی از این روش‌ها، برنامه تمرینات علمی اسکولیوز (SEAS) است که بر اصلاح وضعیت بدن و حرکت ستون فقرات تمرکز دارد. همچنین روش Schroth که تمرکز آن بر تمرینات اصلاحی و تکنیک‌های تنفسی است، می‌تواند تحرک ستون فقرات را بهبود بخشد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به اسکولیوز خفیف ایدیوپاتیک در نوجوانان را ارتقا دهد.
برای تعیین مناسب‌ترین برنامه ورزشی برای فرد، مشاوره با یک کاردرمانگر و یا فیزیوتراپ ضروری است. همچنین برخی تمرینات و فعالیت‌ها می‌توانند علائم اسکولیوز را تشدید کنند یا خطر آسیب‌های ثانویه را افزایش دهند. بنابراین باید از انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال یا فعالیت‌هایی که ستون فقرات را در معرض ضربه‌های مکرر قرار می‌دهند اجتناب نمود.
جمع بندی
اسکولیوز یا همان انحراف جانبی ستون فقرات می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت و کیفیت زندگی کودکان داشته باشد. در مدیریت و بهبود این عارضه حرکات اصلاحی اسکولیوز کودکان نقش مهمی ایفا می‌کنند. این تمرینات که شامل شامل ترکیبی از تمرینات تنفسی، کششی و تقویتی می‌باشند، باعث تقویت عضلات مرکزی و پشت بدن، بهبود تعادل و هماهنگی، افزایش انعطافپذیری و کاهش درد و تنش عضلانی خواهند شد و کیفیت زندگی کودک را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهند.
