پاچنبری یا کلاب فوت یک ناهنجاری مادرزادی رایج است که در آن یک یا هر دو پای نوزاد به سمت داخل چرخیده و پیچ می‌خورد. خوشبختانه درمان پاچنبری می‌تواند وضعیت پا را به طور کامل اصلاح نموده و به شکل پای طبیعی تغییر دهد. شروع زودهنگام درمان بلافاصله پس از تولد و پیگیری دقیق مراقبت‌های پس از آن نقش بسیار مهمی در موفقیت درمان دارند.
روش‌های درمانی معمولاً شامل ترکیبی از گچ‌گیری، فیزیوتراپی، استفاده از بریس‌های مخصوص و در موارد خاص، جراحی است. در این مطلب قصد داریم به توضیح راهکارهای درمان خانگی و غیر خانگی پاچنبری بپردازیم. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر درباره عارضه پاچنبری، می‌توانید قبل از مطالعه این مطلب، ابتدا مطلب «علائم، علل بروز و روش‌های تشخیص پاچنبری» را مطالعه نمایید.
روش‌های درمان پاچنبری
نقل قول از وب‌سایت Cleveland Clinic:
Clubfoot is a congenital (present at birth) condition in which your baby’s foot or feet turn inward. It won’t go away on its own, but with early treatment, children experience good results. Approximately 1 in every 1,000 babies will be born with clubfoot, which makes it one of the more common congenital foot deformities.
برداشت فارسی از متن نقل قول: کلاب فوت یک بیماری مادرزادی (هنگام تولد) است که در آن پا یا پاهای کودک شما به سمت داخل می‌چرخد. تقریباً از هر 1000 نوزاد، 1 نوزاد پاچنبری به دنیا می‌آید که آن را به یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی پا تبدیل می‌کند. این عارضه به خودی خود درمان نمی‌شود، اما با درمان زودهنگام، می‌توان به نتایج درمانی خیلی خوبی رسید.
شروع زودهنگام درمان کلاب فوت ضروری است و ممکن است متخصص در لحظه تشخیص اولیه، برای تعیین بهترین روش درمانی عکس‌برداری تجویز نماید. درمان اولیه معمولاً با روش‌های غیرتهاجمی مانند گچ‌گیری، استفاده از بریس و فیزیوتراپی آغاز می‌شود. اگر این روش‌ها مؤثر نباشند، گزینه‌های تهاجمی‌تر در نظر گرفته می‌شوند. گاهی اوقات نیز ترکیبی از روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی برای درمان استفاده می‌شود. انتخاب روش مناسب بستگی به شدت عارضه و نظر پزشک متخصص دارد اما تأکید بر شروع سریع درمان و پیگیری دقیق آن است تا از عوارض بعدی جلوگیری شود.
1. روش پونستی
روش پونستی، رایج‌ترین و مؤثرترین روش درمان پاچنبری است که بهترین زمان برای شروع آن بلافاصله پس از تولد نوزاد است. این روش شامل ماساژ، حرکات کششی ملایم برای اصلاح وضعیت پا و سپس گچ‌گیری پا در وضعیت اصلاح‌شده است. این مراحل به تدریج و طی چند هفته تکرار می‌شوند تا پا به حالت طبیعی خود نزدیک شود:
- گچ‌گیری: در روش پونستی، گچ از نوک انگشتان تا بالای زانوی نوزاد را می‌پوشاند و هر هفته یا هر دو هفته (با توجه به صلاحدید پزشک) تعویض می‌شود. در هر تعویض، پس از ماساژ و انجام حرکات اصلاحی، پای نوزاد مجدداً گچ گرفته می‌شود. این روند معمولاً چهار تا شش بار تکرار می‌شود. شستشوی نوزاد فقط در زمان تعویض گچ‌ها امکان‌پذیر است و دقت نمایید که نباید بین گچ‌گیری‌ها فاصله بیافتد. والدین باید به دقت مراقب وضعیت گچ باشند و هرگونه لغزش آن را فوراً به پزشک اطلاع دهند. بیرون بودن انگشتان از گچ ضروری است و عدم مشاهده انگشتان می‌تواند نشانه لغزش گچ و تغییر وضعیت پا باشد که نیازمند بررسی فوری پزشکی است.
- آزاد کردن تاندون آشیل: پس از دوره گچ‌گیری، پزشک ممکن است جراحی تنوتومی را برای نوزاد تجویز کند. جراحی تنوتومی یک روش نیمه‌تهاجمی است که در آن جراح، تاندون آشیل نوزاد را با ابزاری بسیار ظریف برش می‌دهد تا پا آزادتر شود. برش ایجاد شده بسیار کوچک بوده و نیازی به بخیه ندارد. دوره نقاهت این جراحی بسیار کوتاه است و تاندون آشیل پس از مدتی خود به خود با طول بیشتری ترمیم می‌شود. این جراحی به بهبود وضعیت پا و افزایش دامنه حرکتی آن کمک می‌کند و معمولاً به عنوان بخشی از روند درمان پاچنبری و پس از اتمام دوره گچ‌گیری انجام می‌شود. این روش کم‌تهاجمی، بهبودی سریع و نتایج مطلوبی را به همراه دارد.
- بستن بریس پاچنبری: ضروری است بدانید پس از مراحل گچ‌گیری (و احتمالاً جراحی) احتمال بازگشت پاچنبری وجود دارد؛ به همین دلیل استفاده مداوم از بریس یا کفش مخصوص پاچنبری برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است. این بریس‌ها معمولاً شامل دو کفش مخصوص متصل به یک میله هستند. در سه ماه اول، نوزاد باید تقریباً ۲۳ ساعت در روز از این بریس استفاده کند. سپس همزمان با رشد کودک و طبق صلاحدید پزشک، به تدریج مدت زمان استفاده از آن کاهش یافته و به حدود ۱۴ ساعت در روز می‌رسد. این برنامه دقیق و پیوسته باید تا سن ۴ یا ۵ سالگی کودک ادامه یابد. عدم رعایت این برنامه، خطر بازگشت پاچنبری را به شدت افزایش می‌دهد. بنابراین پیگیری دقیق و مداوم این مرحله از درمان، برای حصول نتیجه مطلوب و جلوگیری از عود بیماری بسیار حائز اهمیت است.
2. روش فرانسوی
روش فرانسوی که به عنوان فیزیوتراپی عملکردی نیز شناخته می‌شود، ترکیبی از فیزیوتراپی و آتل‌بندی است و معمولاً برای موارد خفیف پاچنبری استفاده می‌شود. در این روش، فیزیوتراپ متخصص به طور مداوم پاها را ماساژ داده و حرکات کششی انجام می‌دهد. این جلسات ممکن است به صورت روزانه یا چند روز در هفته باشد. پس از هر جلسه، پا با چسب مخصوص در وضعیت اصلاح‌شده ثابت می‌شود. با بهبود وضعیت، تعداد جلسات کاهش یافته و والدین نحوه ماساژ و بستن آتل را آموزش می‌بینند تا بتوانند در خانه این مراحل را ادامه دهند. ممکن است در روش فرانسوی جراحی تنوتومی نیز در طول چند ماه انجام شود. در نهایت، برای جلوگیری از بازگشت پاچنبری، استفاده از بریس تا ۴ یا ۵ سالگی توصیه می‌شود. روش فرانسوی درمان کلاب فوت نیازمند پیگیری مستمر، صبوری و همکاری والدین است.
3. جراحی پاچنبری
معمولا روش‌های پونستی و فرانسوی معمولاً طی چند ماه نتایج خود را نشان می‌دهند اما در صورت عدم بهبود وضعیت به کمک این روش‌ها، جراحی برای درمان پاچنبری ضروری خواهد بود. بهترین زمان برای جراحی، معمولاً بین شش تا نه ماهگی و قبل از شروع راه رفتن نوزاد است. در این زمان، پاها به اندازه کافی رشد کرده‌اند و فرصت کافی برای بهبودی پس از جراحی وجود دارد.
در جراحی پاچنبری، تاندون‌ها و رباط‌های کوتاه شده بریده و استخوان‌ها با بست‌های فلزی در موقعیت صحیح نگه داشته می‌شوند تا رشد طبیعی پا امکان‌پذیر شود. با این حال، جراحی تضمینی برای درمان قطعی نیست و ممکن است در آینده نیاز به جراحی‌های بیشتری باشد.
آیا درمان پاچنبری قطعی است؟
پاچنبری قابل درمان است و هر چه درمان زودتر شروع شود، احتمال موفقیت آن بیشتر می‌شود. هدف از درمان، اصلاح ناهنجاری و بازگرداندن عملکرد طبیعی پا تا حد امکان است. روش‌های غیرتهاجمی و تهاجمی ذکر شده در درمان پاچنبری بسیار مؤثر هستند با این حال، هیچ روشی نمی‌تواند به طور قطعی از عود مجدد پاچنبری جلوگیری کند.
عوامل مختلفی در عود بیماری نقش دارند که برخی از آن‌ها قابل پیشگیری نیستند اما مواردی مانند انتخاب روش درمانی مناسب توسط پزشک متخصص و پیگیری دقیق والدین در استفاده از بریس و رعایت دستورات درمانی، تأثیر بسزایی در موفقیت درمان و جلوگیری از عود بیماری دارند. به همین دلیل همکاری نزدیک والدین با پزشک و پیگیری دقیق از اهمیت بالایی برخوردار است. این همکاری شامل حضور منظم در جلسات معاینه، استفاده صحیح از بریس و انجام تمرینات اصلاحی و فیزیوتراپی در منزل می‌شود.
عوارض درمان نکردن پاچنبری
پاچنبری در نوزادانی که هنوز راه نمی‌روند معمولاً دردناک نیست اما با شروع راه رفتن و تحمل وزن بدن، درد و ناراحتی ظاهر می‌شود. عدم درمان صحیح این عارضه می‌تواند منجر به محدودیت شدید حرکتی، دشواری در راه رفتن و پوشیدن کفش شود. همچنین درد و ناراحتی شدید در پا، مچ پا، زانو، لگن و کمر، بروز مشکلات مفصلی و ایجاد پینه و مشکلات پوستی به دلیل راه رفتن روی لبه پا از دیگر عوارض احتمالی هستند. این مشکلات می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند و انجام فعالیت‌های روزمره را با مشکل مواجه کنند؛ بنابراین تشخیص زودهنگام و درمان مناسب پاچنبری از اهمیت بالایی برخوردار است.
جمع بندی
پاچنبری یا کلاب فوت، یک ناهنجاری مادرزادی است که علت دقیق آن نامشخص است اما می‌توان گفت عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. درمان‌های غیرتهاجمی این عارضه شامل گچ‌گیری و استفاده از بریس و در موارد خاص، جراحی است. عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلات حرکتی و کاهش کیفیت زندگی کودک شود. با این حال، با تشخیص و درمان زودهنگام و پیگیری مداوم، تقریبا همه کودکان مبتلا به پاچنبری قادر به داشتن زندگی عادی و فعال خواهند بود.
در صورت تمایل به دریافت مشاوره رایگان در زمینه درمان پاچنبری می‌توانید مشاوره رایگان خود را از طریق دکمه زیر رزرو نمایید تا در اسرع وقت با شما تماس بگیریم:
