سندرم تونل کوبیتال وضعیتی است که در آن عصب اولنار در ناحیه‌ای از آرنج به نام تونل کوبیتال فشرده می‌شود. این اتفاق منجر به بروز درد و ضعف در دست، آرنج و انگشتان خواهد شد. در موارد بسیار حاد یا مزمن و همچنین در صورت تشخیص نادرست، این سندروم موجب بدشکلی قسمت ساعد و بازو می‌شود بنابراین بهتر است در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه نمایید. طبق نظر متخصصین اولین گام درمانی سندروم کوبیتال، بی‌حرکت یا محدود نگه‌داشتن آرنج است. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا راه‌های درمان سندروم تونل کوبیتال را بررسی کنیم.
روش‌های غیرتهاجمی درمان سندروم کوبیتال
تلاش برای درمان این سندروم در جهت برداشتن فشار از روی عصب اولنار و افزایش خون‌رسانی‌ست. این کار ابتدا از طریق روش‌های غیرجراحی و در صورت نیاز، به‌وسیله جراحی انجام‌پذیر است. البته که باید به این نکته توجه داشت که موثرترین درمان برای سندرم تونل کوبیتال، توقف فعالیتی است که باعث ایجاد مشکل اولیه است. پزشکان ابتدا امتحان درمان‌های غیرتهاجمی را ترجیح می‌دهند و معمولاً با گزینه‌های غیرجراحی، درمان را شروع می‌کنند مگر اینکه تحلیل عضلانی یا آسیب عصبی وجود داشته باشد.
نحوه انتخاب شیوه درمان به شدت علائم بستگی دارد و در بسیاری از موارد دردهای ناشی از این سندروم ممکن است بدون جراحی برطرف شود.
بریس یا آتل؛ جلوگیری از خم شدن آرنج
استفاده از بریس یا آتل بالشتکی هنگام خواب می‌تواند به صاف نگه داشتن آرنج کمک کند. استفاده از این آرنج‌بندهای فومی که معمولا شب‌ها استفاده می‌شوند به جهت محدود کردن حرکت و کاهش تحریک و فشار روی آرنج است و از خم‌ماندن آرنج در طول شب هم جلوگیری می‌کنند.
همچنین راه‌حل دیگر برای جلوگیری از بی‌حسی هنگام خواب، پیچیدن یک حوله یا قرار دادن یک بالش در اطراف آرنج است.
استفاده از آرنج‌بندهای طبی
بهترین روش درمانی سندروم کانال کوبیتال استفاده از اسپیلنت‌های آرنج است. به‌طور کلی در هر قسمت از بدن که تورم رُخ دهد و نیاز به بی‌حرکتی یا محدود کردن دامنه حرکتی داشته باشد، استفاده از اسپیلنت‌ها بسیار کمک‌کننده خواهند بود.
انواع اسپیلنت برای دردهای ناحیه آرنج
برای بیمارانی که دچار این سندروم شده‌اند، اسپیلنت‌های آرنج در دو حالت استاتیک و داینامیک وجود دارند. از بهترین انواع آرنج‌بند می‌توان به اسپیلنت‌های درجه‌دار اشاره کرد. به کمک اسپلینت درجه‌دار میزان حرکت آرنج را تعیین کرد؛ به‌عنوان مثال برای یک الی دو هفته اول می‌توان تنظیمات را طوری انجام داد که آرنج کاملا بی‌حرکت باقی بماند و سپس کم‌کم و هر هفته دامنه حرکتی بیشتر شود.
آرنج‌بند
هدف نهایی ارتزهای کمکی بی‌حرکت نگه‌داشتن دست جهت کنترل تورم و التهاب عصب درگیر است. اسپیلنت‌ها از باکیفیت‌ترین مواد اولیه تهیه شده که هیچ‌گونه حساسیتی برای فرد به‌وجود نخواهد آورد. با توجه به ضرورت استفاده طولانی‌مدت از این آرنج‌بندها به‌خصوص هنگام شب (حداقل ۸ ساعت در شبانه‌روز) اهمیت انعطاف‌پذیری و ضدحساسیت بودن آن بیشتر است. آرنج‌بندها برای هر فرد با توجه به نیاز و تشخیص پزشک کاملا شخصی‌سازی شده می‌باشد.
اگر با توجه به شدت بیماری و بنا بر تشخیص پزشک متخصص، بیمار کاندید عمل جراحی نیز باشد پس از انجام جراحی، مجددا نیازمند وسایل کمکی برای بی‌حرکت نگه‌داشتن دست است که می‌تواند تمامی این وسایل را از کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد تهیه کند.
ورزش
تمرینات سُر خوردن عصب ممکن است به دردهای ناشی از عصب اولنار کمک کند تا راحت‌تر از طریق تونل کوبیتال بلغزد. این تمرینات همچنین در برخی موارد از سفتی بازو و مچ جلوگیری می‌کند.
حتما قبل از انجام این تمرین‌ها با پزشک معالج خود مشورت کنید تا ببینید آیا تمرینات سر خوردن عصب برای شما مناسب است یا خیر.
فیزیوتراپی
در ادامه درمان می‌توان از حرکات اصلاحی نیز کمک گرفت. طبیعتا در کنار استفاده از این آرنج‌بندها که باعث استراحت دست می‌شود، انجام کارهای جانبی مانند فیزیوتراپی می‌تواند موجب کاهش دردها و تورم دست بشود و به بیمار کمک کند تا پس از مدتی بتواند دست‌هایش را به‌راحتی حرکت دهد.
لیزر درمانی
توصیه می‌شود که همراه با استفاده از اسپیلنت‌ها از لیزردرمانی یا سایر راه‌های درمانی دیگر نیز استفاده شود چرا که باعث کاهش التهاب و تورم خواهد شد.
دارودرمانی
استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. این داروها موجب کاهش تورم اطراف عصب شده و همچنین دردهای بیمار را سرکوب می‌کنند و از راه‌های درمان سندروم تونل کوبیتال محسوب می‌شوند.
جراحی سندروم تونل کوبیتال (روش تهاجمی درمان)
اگر درمان‌های غیرجراحی سندرم تونل کوبیتال را بهبود نبخشند، نشان‌دهنده این است که عصب بسیار فشرده شده یا فشرده‌سازی طولانی‌مدت باعث ضعف عضلانی شده است. در این شرایط پزشک متخصص ممکن است تزریق استروئید و به دنبال آن جراحی را توصیه کند.
تزریق استروئید با هدایت سونوگرافی
کورتیزون نوعی داروی ضدالتهاب قوی است که التهاب و درد را کاهش می‌دهد. در مواردی که بیمار دچار سندرم تونل کوبیتال است، کورتیزون در محل گیر افتادن عصب تزریق می‌شود.
تزریق کورتیزون در بالا و پایین محل گیرافتادن عصب انجام می‌شود. استفاده از دستگاه سونوگرافی (اولتراسوند) هنگام تزریق با تعیین دقیق محل فشرده‌سازی عصب، دقت و اثربخشی تزریق را بهبود می‌بخشد.
جراحی
در نهایت در مواردی که سایر درمان‌ها با شکست مواجه شوند، ممکن است نیاز به جراحی باشد. چند نوع جراحی وجود دارد که به سندرم تونل کوبیتال کمک می‌کنند. جراح بسته به شرایط خاص بیمار تصمیم می‌گیرد که کدام گزینه جراحی بهترین است.
باید توجه داشت که هیچ جراحی تضمین نمی‌کند که سندرم تونل کوبیتال برای همیشه از بین می‌رود با این حال، نتیجه به طور کلی مثبت است.
آزادسازی تونل کوبیتال (کاهش فشار درجا)
سقف تونل کوبیتال متشکل از یک رباط است. در این نوع جراحی، رباط بریده شده تا تونل بزرگتر شود و در نتیجه فشار روی عصب اولنار کاهش پیدا می‌کند. در جایی که رباط بریده می‌شود، پس از مدتی بافت جدیدی رشد خواهد کرد.
جابجایی قدامی عصب اولنار (جابه‌جایی عصب)
جراح عصب اولنار را از پشت اپی‌کندیل داخلی به جلو (نزدیک به پوست) حرکت می‌دهد. این روش از گیر افتادن عصب روی استخوان جلوگیری می‌کند و از راه‌های درمان سندروم تونل کوبیتال محسوب می‌شود.
اپی‌کندیلکتومی داخلی
جراح بخشی از اپی‌کندیل داخلی را برای آزاد کردن عصب برمی دارد. این روش‌ها معمولاً سرپایی هستند اما ممکن است لازم باشد که بیمار یک شب در بیمارستان بماند. همچنین نیاز به بستن آتل روی بازو برای حدود دو تا سه هفته وجود خواهد داشت. انجام منظم فیزیوتراپی برای بازیابی حرکت و قدرت نیز ضروری است.
عوامل موثر بر درمان سندروم تونل کوبیتال
انتخاب نوع و شیوه درمان سندرم تونل کوبیتال توسط پزشک متخصص و باتوجه به موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی بیمار
- وسعت و پیچیدگی شرایط
- تحمل بیمار برای مصرف دارو
- نظر یا ترجیح شخص بیمار
مدت زمان بهبودی از سندرم تونل کوبیتال
بهبودی ممکن است تا چندین ماه طول بکشد. اعصاب به سرعت سایر قسمت‌های بدن بهبود نمی‌یابند.
توصیه‌های لازم بعد از درمان سندروم تونل کوبیتال
یکی از مهم‌ترین توصیه‌های لازم بعد از درمان سندروم تونل کوبیتال توقف انجام کاری است که موجب فشار بر عصب دست می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا اقداماتی را که پس از درمان و جراحی تونل کوبیتال باید انجام شود بررسی کنیم.
مراقبت‌های پس از عمل جراحی تونل کوبیتال
توجه به توصیه‌های لازم بعد از درمان سندروم تونل کوبیتال به شیوه جراحی جهت بهبود سریع‌تر بسیار حائز اهمیت است. در این حالت فشار اطراف عصب اولنار کاهش یافته و عصب به موقعیت مناسب در آرنج منتقل شده است.
از آنجایی که عصب جابجا شده، اغلب مقداری تحریک و حساسیت در آن ناحیه وجود خواهد داشت که باعث ایجاد بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در انگشت حلقه و انگشت کوچک برای چند ساعت یا چند روز بعد از عمل می‌شود که طبیعی است.
توجه به این نکته ضروری است که بیمار تا زمانی که بعد از درمان به او دستور داده نشده است، چیزی را با دستِ عمل‌کرده بلند نکند.
طبیعی است که تقریباً یک سال پس از جراحی، به خصوص در هوای سرد، کمی درد در ناحیه عمل‌شده وجود داشته باشد.
عدم تحرک دست
پزشک ممکن است توصیه کند که بازوی خود را به مدت 24 تا 48 ساعت پس از جراحی بالاتر از قلب خود نگه دارید تا از تورم جلوگیری شود.
جلوگیری از عفونت
مهم است که مصرف آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از بروز عفونت ادامه پیدا کند. اگر پوست اطراف بُرش جراحی قرمز شد یا دردها شدت گرفت، در اولین فرصت با پزشک خود تماس بگیرید.
انجام تمرینات ورزشی
بهتر است که در عرض یک هفته پس از جراحی، برنامه درمانی مورد تایید شروع شود. این تمرینات در ابتدا دامنه حرکتی ملایمی دارند و کم‌کم بر شدت‌شان افزوده می‌شود.
با مراجعه به فیزیوتراپیست، تمرین‌هایی برای بهبود جای زخم اطراف برش، بهبود دامنه حرکتی و در صورت لزوم افزایش قدرت دست و بازو به شما آموزش داده می‌شود.
ثابت نگه‌داشتن آرنج با آتل
پس از جراحی بازوی بیمار جهت جلوگیری از چرخش ساعد، در یک آتل حجیم قرار می‌گیرد. وجود این آتل، به محافظت از محل جراحی و کاهش تورم کمک می‌کند و از مهم‌ترین توصیه‌های لازم بعد از درمان سندروم تونل کوبیتال می‌باشد. هنگام حمام کردن یک کیسه پلاستیکی دور بازوی خود قرار دهید تا آتل تمیز و خشک بماند.
ممکن است برای کمک به التیام ناحیه آرنج تا چند هفته نیاز به بستن آتل روی آرنج باشد و حرکت انگشتان محدود شود. استفاده از کیسه یخ می‌تواند به جلوگیری از تورم و سفتی کمک کند.
معمولا توصیه می‌شود که از آتلی در محل عمل استفاده شود که انگشت شست را تا حد امکان صاف نگه دارد.
مدیریت درد پس از عمل جراحی تونل کوبیتال
معمولا پس از اتمام عمل جراحی، نسخه‌ای برای تهیه داروهای ضددرد به بیماران داده خواهد شد. مصرف داروهای ضد درد را همانطور که تجویز شده است، ادامه دهید. از تغییر دوز دارو بدون اطلاع پزشک معالج، خودداری شود.
از آنجایی که تقریبا 1 ساعت طول می‌کشد تا دارو تأثیر بگذارد، مهم است که ساعت مصرف دارو را جلوتر آورده تا با افزایش قابل توجه درد، مجبور نباشید از دوز بیشتری استفاده کنید.
ممکن است داروهایی برای جلوگیری از حالت تهوع تجویز شود که معمولاً زیرزبانی هستند تا کم‌کم جذب بدن شوند.
اگر عوارض جانبی ناراحت کننده‌ای پس از عمل یا بعد از مصرف داروهای ضددرد احساس شد، حتما باید پزشک معالج در جریان قرار گیرد.
بازگشت به فعالیت مجدد
حدود 8 هفته پس از جراحی تونل کوبیتال و تا زمانی که بافت بهبود یابد، بهتر است استفاده بسیار کمی از بازوی خود داشته باشید.
درحالت کلی بیماران می‌توانند بسیاری از فعالیت‌های روزمره را بلافاصله از سر بگیرند. پزشک تعیین می‌کند از چه حرکات یا فعالیت‌هایی باید اجتناب شود.
بسته به نیازهای فیزیکی شغلی، ممکن است بیماران بتوانند یک یا دو هفته پس از جراحی به سر کار خود بازگردند، اگرچه در ابتدا ممکن است لازم باشد انجام کارهای فیزیکی را بیشتر محدود کنند.
تا زمانی که بخیه‌ها برداشته نشده و پزشک به شما توصیه نکرده باشد، چیزی سنگین‌تر از مداد یا خودکار بلند نکنید.
بخیه‌ها از روز 10 تا 14 پس از جراحی برداشته می‌شوند.
نتایج پس از عمل جراحی تونل کوبیتال
بسیاری از بیمارانی که جراحی جابجایی عصب اولنار انجام می‌دهند، توانایی استفاده کامل و مجدد از دست خود را خواهند داشت. سفتی بعد از جراحی شایع است و با استفاده از دست، به‌مرور زمان کاهش می‌یابد. باید در طول زمان از شدت و فرکانس دردهای تیرکشنده تا انگشتان دست نیز کاسته شود.
جدول زمانی تخمینی بهبودی پس از جراحی تونل کوبیتال
مدت زمان بهبودی پس از جراحی آزادسازی تونل کوبیتال از بیماری به بیمار دیگر متفاوت است و ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد. علائمی مانند بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن ممکن است به سرعت بهبود یابند یا ممکن است تا شش ماه طول بکشد تا از بین بروند.
اگر فشردگی عصب اولنار شدید باشد یا برای مدت طولانی درمان نشده باقی مانده باشد، ممکن است برخی علائم حتی پس از جراحی، ماندگار باشند.
خطرات احتمالی جراحی عصب اولنار
واضح است که هر جراحی ممکن است خطراتی را به‌دنبال داشته باشد. جراحی تونل کوبیتال معمولا روشی ایمن و موثر است. دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه جلوگیری از خطرات خاص به‌بیماران داده می‌شود و همچنین راه‌کارهایی که در صورت بروز این مشکلات پس از عمل چه باید کرد. برخی از مشکلات نادر پس از عمل شامل موارد زیر است:
- درد
- خون‌ریزی
- عفونت پس زخم جراحی
- بی حسی مداوم یا برگشتی در انگشت حلقه و انگشتان کوچک
- تحریک مداوم عصب اولنار و علائم مرتبط با آن
سخن پایانی
قطعا هیچ‌کس نمی‌خواهد که تمام روز درد را تجربه کند و نیازی به تحمل علائم این بیماری هم نیست. درمان به‌موقع و توجه به توصیه‌های لازم بعد از درمان سندروم تونل کوبیتال موجب افزایش کیفیت زندگی در افراد خواهد شد. هدف نهایی درمان و توانبخشی، ترمیم و بهینه‌سازی عملکرد دست، استقلال مجدد و بهبود کیفیت کلی زندگی است. برنامه‌های درمانی باید متناسب با شرایط زندگی و و فردی هر بیمار ارائه شود.
به طور کلی، پس از تایید تشخیص گیر افتادن عصب اولنار در آرنج و رد سایر علل، ضروری است که بلافاصله درمان‌های مرتبط آغاز شود.
علاوه بر این، پیشنهاد می‌شود که قبل از انجام تزریق یا جراحی، ابتدا درمان‌های محافظه‌کارانه مانند دارودرمانی و استفاده از بِریس و آتل امتحان شود.
