به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها که موجب درد و فشردگی در مچ دست می‌شوند، سندروم کانال گویان اطلاق می‌شود. این احساس درد، بی‌حسی، ضعف و فشردگی، ناشی از تحت‌فشار قرار گرفتن عصبی در دست، به نام عصب اولنار است. عصب اولنار، از گردن تا انگشتان دست کشیده شده است و پس از عبور از کانال گویان (در مچ دست)، منشعب شده تا حس و عصب را به انگشت کوچک و انگشت حلقه دست برساند.
هنگامی که این عصب بر اثر فشار یا استفاده مکرر، تحت‌فشار قرار بگیرد، احساس درد، مور مور و بی‌حسی به‌وجود خواهد آمد که سندروم کانال گویان نامیده می‌شود. کسب آگاهی در مورد چگونگی تشخیص این بیماری و شناخت علائم مرتبط با آن، می‌تواند تا حد بسیاری از آسیب‌های بعدی جلوگیری کند. با ما همراه باشید تا ابتدا با این سندروم و علائم مرتبط با آن آشنا شویم.
سندروم تونل گویان چیست؟
جهت تشخیص و بررسی دقیق این سندروم ابتدا بهتر است یکی از اعصاب اصلی دست به نام عصب اولنار و کانال گویان به تفکیک شناخته شوند.
آناتومی عصب اولنار
یکی از اصلی‌ترین اعصاب دست، عصب اولنار است. عصب اولنار از کناره گردن شروع شده، در سراسر دست، از شانه، آرنج و مچ گذشته و تا انگشتان ادامه پیدا می‌کند.
هنگامی که این عصب از مچ عبور می‌کند، از تونلی به نام کانال گویان عبور کرده و سپس به انگشتان می‌رسد. وظیفه این عصب، حس‌رسانی به به ماهیچه‌های کوچک کف دست و انگشت کوچک و چهارمین انگشت دست (انگشت حلقه) است. اگر این انگشتان درگیر علائم بی‌حسی باشند، ممکن است فشردگی عصب اولنار در کانال گویان وجود داشته باشد. آسیب به عصب اولنار سیگنال‌هایی را که از طریق عصب به دست ارسال می‌شود، متوقف یا کند می‌کند.
کانال گویان
این کانال (تونل)، نوعی فضای فیبرواستخوانی آناتومیکی است که در سمت راست داخلی دست قرار دارد. عصب اولنار هنگام عبور از ساعد دیستال، از میان کانال گویان عبور می‌کند. کانال گویان از دو استخوان تشکیل شده است؛ پیزیفرم و هامات. همچنین رباطی این دو استخوان را به یکدیگر متصل می‌کند. وجود احساس درد و بی‌حسی در این ناحیه، منجر به بروز سندروم کانال گویان خواهد شد.
سندروم کانال گویان
سندرم کانال گویان که به عنوان سندرم تونل اولنار نیز شناخته می‌شود، یک نوروپاتی محیطی نسبتاً نادر است. این مشکل، مشابه سندرم تونل کارپال است اما عصب کاملا متفاوتی را درگیر می‌کند. این سندرم بسیار کمتر از سندرم تونل کارپال (CTS) شایع است؛ اما در برخی موارد، ممکن است که همراه با CTS وجود داشته باشد.
تفاوت سندروم کانال گویان و سندروم تونل کارپال
از مهم‌ترین قدم‌ها تشخیص دقیق این سندروم از سندروم تونل کارپال است.
بی‌حسی ناشی از هر یک از این دو سندرم، دست را در نقاط مختلفی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
هنگامی که عصب مدیان در تونل کارپال فشرده می‌شود، درد و بی‌حسی به انگشت شست، انگشت اشاره و انگشت میانی گسترش می‌یابد؛ اما فشردگی عصب اولنار در سندرم کانال گویان معمولاً باعث بی‌حسی، صرفا در ناحیه انگشت کوچک و انگشت حلقه خواهد شد.
علائم و نشانه‌های سندروم کانال گویان
عصب اولنار به شاخه‌های سطحی و عمیق تقسیم می‌شود. بسته به محل فشرده‌سازی در کانال گویان، ممکن است آسیب متفاوت باشد.
اولین تظاهرات بالینی بیمار، احساس درد و بی‌حسی در انگشتان است.
مشکلاتی که بر اثر این سندروم به‌وجود می‌آید، می‌تواند صرفا حسی، صرفا حرکتی، یا هر دو، بسته به محل فشرده‌سازی عصب باشد.
علائم رایج فشردگی عصب اولنار در کانال گویان عبارتند از:
- بی‌حسی در انگشت کوچک و حلقه دست
- احساس سوزن سوزن شدن در انگشت کوچک و انگشت حلقه
- مشکل در انجام کارهای پیچیده روزانه مانند تایپ کردن
- مشکل در نگه داشتن اشیا
- احساس ضعف کلی انگشتان و دست‌ها
- حالت باز ماندن انگشت کوچک دست (نشانه وارتنبرگ)
- تحلیل رفتن عضلات بین استخوانی انگشتان
سندرم کانال گویان چه احساسی دارد؟
علائم معمولاً با احساس سوزن سوزن شدن در انگشت حلقه و انگشت کوچک شروع می‌شوند که اغلب صبح زود، هنگام بیدار شدن از خواب مشاهده خواهد شد.
هنگامی که عضلات کنترل شده توسط عصب اولنار ضعیف شوند، ابتدا درد سوزشی در مچ دست و به دنبال آن کاهش حس در انگشت حلقه و انگشتان کوچک مشاهده می‌شود.
ضعف، می‌تواند بر عضلات کوچک کف دست و ماهیچه‌ای که انگشت شست را به سمت کف دست نگه می‌دارد، تأثیر بگذارد. ضعف تدریجی در این عضلات باعث می‌شود که باز کردن انگشتان دست و نیشگون گرفتن با انگشت شست به تناوب سخت شود.
علل سندروم کانال گویان
بروز سندرم کانال گویان دلایل مختلفی دارد. در زیر، از شایع‌ترین تا نادرترین عواملی که موجب بروز این سندروم می‌شوند را بررسی کرده‌ایم. اولین قدم برای شروع درمان، تشخیص به‌موقع بیماری و یافتن علت بروز آن است.
استفاده بیش از حد
استفاده بیش از حد از مچ دست به دنبال گرفتن اشیا سنگین، چرخش و حرکات مکرر مچ دست و انگشتان، می‌تواند علائم دردناک این سندروم را ایجاد کند. انجام هر کاری که در درازمدت موجب منقبض شدن عصب داخل کانال گویان شود، زمینه‌ساز بروز این سندروم خواهد شد.
فشار مداوم
فشار بی‌وقفه بر روی کف دست می‌تواند علائم این سندروم را ایجاد کند. به همین علت است که این سندروم در دوچرخه‌سواران و وزنه برداران نسبتا شایع است؛ زیرا ناشی از فشاری‌ست که به مچ‌ها هنگام گرفتن دسته دوچرخه یا بلند کردن وزنه، وارد می‌شود.
تحریک عصب
فشار یا تحریک عصب اولنار نیز می‌تواند باعث ایجاد علائم سندرم کانال گویان شود. آسیب تروماتیک مچ دست، باعث تورم و فشار اضافی بر روی عصب اولنار در کانال می‌شود.
آرتروز
آرتروز در استخوان‌ها و مفاصل مچ دست در نهایت ممکن است عصب اولنار را تحریک کرده و تحت فشار قرار دهد.
آسیب به شریان
در موارد نادر، شریان اولنار که درست در کنار عصب حرکت می‌کند، ممکن است آسیب ببیند و لخته خون تشکیل دهد. علائم ایجاد شده توسط لخته، شبیه سندرم کانال گویان است. اعتقاد بر این است که کمبود خون‌رسانی به عصب اولنار باعث بروز علائم می‌شود.
شکستگی استخوان مچ دست
شکستگی استخوان‌ها در مچ دست و بد جوش خوردن آن‌ها، می‌تواند عصب داخل کانال گویان را تحت فشار قرار دهد.
سایر علل رایج سندروم کانال گویان
- وجود کیست گانگلیون
- شکستگی‌های اطراف مچ دست
- تومورها
- فشار یا ضربه مکرر به دست و مچ دست
- شرکت در فعالیت‌های خاصی که موجب حرکت تکراری در مچ می‌شوند
- مشاغلی که نیازمند استفاده از ابزارآلات ارتعاشی مانند کارهای ساختمانی هستند
- آرتریت مفاصل
- ترومای حاد یا مکرر
- لخته شدن خون
- شکستگی استخوان هامات (یکی از استخوان‌های مچ دست)
- سینوویت (التهاب غشای سینوویال)
نحوه تشخیص سندروم کانال گویان
هنگامی که فرد با علائم فشرده‌سازی عصب اولنار در کانال گویان به کلینیک مراجعه کند، در ابتدا پزشک متخصص، سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و سپس معاینه فیزیکی کاملی از شانه، آرنج، مچ دست و انگشتان انجام می‌دهد.
فشرده‌سازی می‌تواند در چندین ناحیه در امتداد عصب اولنار اتفاق بیفتد، باید دقیقا محل گیر افتادن عصب پیدا شود.
پزشک ممکن است برای تشخیص قطعی، آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI، اشعه ایکس، سی تی اسکن و الکترومیوگرافی را تجویز کند.
هریک از روش‌های بالا جهت تشخیص دقیق یا رد سایر تشخیص‌های احتمالی به کار می‌روند که به شرح زیر است:
- رادیوگرافی جهت بررسی ضربه به مچ دست است.
- سی تی اسکن ممکن است برای تشخیص شکستگی لازم باشد.
- اسکن MRI برای رد وجود هر گونه ضایعه اشغال کننده فضا مانند کیست گانگلیون مفید است.
- سونوگرافی داپلر برای ارزیابی جریان خون در شریان اولنار استفاده می‌شود.
- گرفتن نوار عصب و عضله نیز برای تأیید تشخیص نهایی توصیه می‌شود.
در آزمایش‌های تخصصی‌تر، مشخص می‌شود که سیگنال‌های عصبی با چه سرعتی در یک عصب حرکت می‌کنند و تحت فشار بودن یا نبودن عصب را مشخص می‌کند. هنگامی که معاینه تشخیصی کامل شد، پزشک گزینه‌های درمانی را، که، به سرعت بهبودی کمک می‌کنند بررسی کرده و بهترین را جهت کمک به بیمار برمی‌گزیند.
پس از تشخیص سندروم کانال گویان، توصیه‌های زیر به بیماران داده می‌شود که عبارتند از:
- برای طولانی‌مدت به مچ دست فشار وارد نشود.
- فعالیت‌هایی که درد را در مچ دست تشدید می‌کند، باید محدود شود.
- کمپرس یخ را روی ناحیه دردناک قرار داده و این کار هر بار به‌مدت 15 الی 20 دقیقه انجام گیرد.
- انجام ورزش‌های سبک جهت کاهش درد، تحت‌نظر پزشک متخصص توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
سندروم کانال گویان ناشی از تحت فشار قرار داشتن عصب اولنار، داخل کانال گویان است. وجود درد و سوزش در مچ دست و به دنبال آن کاهش یا از دست دادن احساس در انگشتان شدیدا باعث کلافگی بیمار می‌شود. اگر هریک از سندروم کانال گویان ناشی از تحت فشار قرار داشتن عصب اولنار، داخل کانال گویان است. علائم سندروم کانال گویان را دارید، توصیه می‌شود تا در اولین فرصت به پزشک فوق‌تخصص دست یا متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید.
