درمان زانوی پرانتزی دغدغه‌ای است که به سن و سال ربطی ندارد. زانوی پرانتزی یا همان ژنو واروم (Genu Varum) یکی از بیماری‌های شایعی است که در نوزادان، کودکان و حتی افراد بزرگسال نیز رخ می‌دهد. پرانتزی شدن زانو به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، سن، فاکتورهای رشد، نقص استخوانی و عوامل محیطی مانند تصادف و تورم اتفاق می‌افتد اما اصلی‌ترین دلیل آن، نحوه قرارگیری جنین در رحم مادر است که سبب ایجاد حالت زاویه دار در زانوها می‌شود؛ زانوی پرانتزی در اکثر موارد تا سن ۴ سالگی بهبود می‌یابد اما در صورتی که این عارضه تا سنین بالاتر همچنان باقی ماند و یا بر میزان انحراف آن افزوده شد، به روش‌های درمان زانوی پرانتزی نیاز است. در انتخاب روش درمان عواملی مثل مقدار زاویه و خم شدگی، سن، علت ایجاد و… تاثیرگذار هستند. به طور کلی برای درمان زانوی پرانتزی می‌توان از راهکارهایی مانند تمرین‌های اصلاحی و ورزشی، استفاده از لوازم کمکی مانند بریس، زانو بند، کفی و کفش‌های طبی و در موارد حادتر جراحی استفاده کرد. درصورتی که در فرزند یا اطرافیان خود مشکل زانوی پرانتزی یا ژنو واروم (Genu Varum) را مشاهده کردید، بابت درمان آن نگرانی نداشته باشید! چرا که روش‌های درمان این بیماری بسیار متنوع هستند و بیش از ۸۰ درصد موارد با انجام این روش‌ها، درمان می‌شوند. با ما همراه باشید تا در ادامه به بررسی هر کدام از این روش‌های درمانی بپردازیم.
اهمیت درمان زانوی پرانتزی
در صورت عدم درمان زانوی پرانتزی ممکن است عوارض عملکردی و ظاهری متفاوتی برای فرد ایجاد شود که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
عوارض عملکردی عدم درمان زانوی پرانتزی
از جمله تأثیرات منفی عدم درمان زانوی پرانتزی می‌توان به مشکلات در راه رفتن و نگه‌داشتن تعادل اشاره داشت؛ به طوری که اگر درمان در سن و زمان مناسب انجام نشود، فرد در راه رفتن خود دچار مشکل می‌شود. درد و ناراحتی دیگر مشکلی است که عدم درمان زانوی پرانتزی با خود به همراه می‌آورد. درد زانوی پرانتزی می‌تواند مزمن یا صرفا هنگام ایستادن و یا راه رفتن باشد. افرادی که زانوی پرانتزی خود را درمان نکنند پس از مدتی در حرکت خود دچار محدودیت می‌شوند و این محدودیت در ادامه باعث کاهش قدرت و انعطاف‌پذیری پاها در انجام فعالیت‌های روزانه می‌شود.
عوارض ظاهری درمان نکردن زانوی پرانتزی
از عوارض ظاهری درمان نشدن زانوی کمانی می‌توان به انحراف زانوها به سمت خارج اشاره داشت که به پا ظاهری غیرطبیعی می‌بخشد. فاصله افتادن بین زانوها و تغییر در زاویه آنها نیز از دیگر مواردی است که به دنبال این عارضه بر روی ظاهر تأثیر منفی می‌گذارد.
همان طور که دیدید عدم درمان و استفاده نکردن از روش‌های درمان زانوی پرانتزی مشکلات زیادی را در زندگی فرد به وجود می‌آورد؛ به همین دلیل توصیه می‌کنیم که حتماً در اسرع وقت برای تشخیص و درمان ژنو واروم به درمانگر مراجعه کنید تا با بررسی تاریخچه پزشکی شما و انجام آزمایش‌هایی مانند سی تی اسکن و معاینات فیزیکی، بتواند علت بروز مشکل را تشخیص داده و بهترین روش درمان زانوی پرانتزی را تجویز نماید.
روش‌های درمان زانوی پرانتزی بدون جراحی
قبل از معرفی روش‌های درمان زانو پرانتزی، لازم است بگوییم این روش‌ها برای هر فرد با توجه به مواردی مانند سن، جنسیت، میزان انحراف و… توسط درمانگر (پزشک متخصص و ارتوپد) بررسی و انتخاب می‌شود. بنابراین در صورت مشاهده پرانتزی شدن زانو در خود یا اطرفیان در اسرع وقت به درمانگر مراجعه کنید و به هیچ عنوان بدون مشورت و صلاحدید ایشان، به صورت خودسرانه از هیچ روشی استفاده نکنید. در ادامه به بررسی راه‌های درمان زانوی پرانتزی می‌پردازیم:
فیزیوتراپی زانوی پرانتزی
فیزیوتراپی جزو روش‌های اصلی و مؤثر برای درمان این عارضه است. در فیزیوتراپی تمریناتی به منظور تقویت عضلات زانو و اطراف آن و همچنین ایجاد تعادل در بدن انجام می‌شود. هدف از انجام تمرینات فیزیوتراپی درمان و اصلاح ناهنجاری‌های عضلات و استحکام بخشیدن به ساختار زانو است. با توجه به بررسی‌های انجام شده روش فیزیوتراپی نسبت به دیگر روش‌ها برای درمان زانوی پرانتزی مؤثرتر است. از جمله مزایای این روش می‌توان به عدم نیاز به استفاده از دارو، بدون نیاز به جراحی و تحمل درد و نداشتن عارضه جانبی اشاره داشت.
در طول دوره درمان زانوی پرانتزی به کمک فیزیوتراپی تمرینات و حرکات اصلاحی به گونه‌ای طراحی می‌شوند که درنهایت منجر به افزایش تحریک‌پذیری زانو و تقویت عضلات کل پا شود. علاوه بر این در بسیاری از مواردی که سبک زندگی ناسالم و رفتار نامناسب فرد مانند عدم نشستن یا تحرک صحیح باعث بروز مشکلات دیگر شده است، فیزیوتراپی کمک‌کننده است؛ در طول فرایند درمان در کنار انجام فعالیت‌های ورزشی و اصلاحی، نحوه صحیح حرکت کردن، نشستن، برخاستن و برداشتن لوازم نیز به فرد آموزش داده می‌شود.
دارودرمانی زانوی پرانتزی
بسته به این که علت بیماری زانوی پرانتزی چیست از داروهای مختلفی در روش‌های درمان زانوی پرانتزی استفاده می‌شود؛ درصورتی که این بیماری به دلیل ضعف و کمبود مواد مغذی باشد، می‌توان از انواع مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها مانند ویتامین D استفاده کرد. اما اگر این عارضه به دلیل التهاب، تورم و یا عفونت باشد باید از داروهای مخصوص استفاده شود.
بدون شک تجویز دارو و نحوه مصرف آن تنها باید توسط متخصص و بعد از ارزیابی و معاینه دقیق ایشان باید صورت گیرد؛ به صورت کلی داروهای زیر جزو داروهای رایج برای درمان زانوی پرانتزی به شمار می‌آیند:
- داروهای ضد التهابی و غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Ibuprofen) و ناپروکسن (Naproxen) که در دسته داروهای تجویزی برای درمان زانوی پرانتزی قرار گرفته و برای کاهش التهاب‌ها و تسکین درد بسیار مؤثر هستند.
- درصورتی که عارضه زانوی پرانتزی جزء موارد شدید بوده و یا سن فرد زیاد باشد، پزشک ممکن است از داروهای استروئیدی استفاده کند. نمونه‌هایی از این داروها شامل پردنیزولون (Prednisolone) یا دکسامتازون (Dexamethasone) هستند که در نقش ضد التهاب قوی عمل کرده و سبب کاهش التهاب زانو می‌شوند.
- داروهای ضد روماتیسمی نیز نوع دیگری از داروهای مخصوص برای درمان عارضه زانوی پرانتزی هستند. افرادی که زانوی پرانتزی آنها به دلیل ابتلا به بیماری روماتیسم است، باید از این داروها برای درمان خود استفاده کنند. ازجمله رایج‌ترین داروهای ضد روماتیسمی می‌توان به موارد متوترکسات (Methotrexate)، سولفاسالازین (Sulfasalazine) و لفلونامید (Leflunomide) اشاره داشت.
- مصرف مکمل‌های غذایی نیز جزو روش‌های درمانی دارویی زانوی پرانتزی به حساب می‌آیند؛ این مکمل‌ها با رساندن مواد مغذی مانند ویتامین دی، کلسیم به استخوان سبب افزایش سرعت بهبود و بهتر شدن عملکرد زانو می‌شوند.
ورزش و حرکات اصلاحی زانوی پرانتزی
با انجام حرکات اصلاحی زانوی پرانتزی و ورزش در منزل می‌توان تا حد زیادی به بهبود این عارضه کمک کرد و زانوها را به حالت طبیعی آن درآورد. این ورزش‌ها به خصوص برای کودکان که هنوز فرایند رشدشان کامل نشده، نتیجه بسیار خوبی به همراه دارد. ازجمله ورزش‌ها و حرکت‌های اصلاحی که از آن می‌توان برای بهبود زانوی پرانتزی استفاده کرد می‌توان به موراد زیر اشاره نمود:
- حرکت بالا آوردن پا از پهلو
- حرکت پل باسن
- حرکت دایره کشیدن با توپ‌های طبی
- حرکت اسکات و نشستن کامل
- حرکت اسکات به کمک میز
- حرکت اسکات خرسی
- چرخش مفصل لگن
- چرخش مفصل ران در حالت نیمه نشسته
- کشش انگشتان پا
- راه رفتن با کفی و کفش‌های طبی
همچنین از جمله ورزش‌های دیگری که برای بهبود زانوی پرانتزی کارآمد هستند می‌توان به پیلاتس، یوگا و بدن‌سازی زیر نظر متخصص اشاره کرد. در صورتی که تمایل به دریافت اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی انجام تمرینات اصلاحی موثر زانوی پرانتزی هستید، می‌توانید مطلب زیر را مطالعه نمایید:
استفاده از اورتز و بریس‌ها برای درمان زانوی پرانتزی
به لوازم ارتوپدی فنی که در جهت کمک به بهبود عملکرد عضوی از بدن ساخته می‌شوند، اورتز می‌گویند. بریس‌های مخصوص زانو و زانوبند از جمله اورتزهایی هستند که می‌توانند در فرایند درمان زانوی پرانتزی بسیار مؤثر باشد. کفی طبی سفارشی نیز به عنوان یک اورتز دیگر، می‌تواند یک راهکار بسیار مناسب، بدون درد و راحت برای درمان زانوی پرانتزی باشد.
کفی طبی سفارشی
یکی از عوارض زانوی پرانتزی فشار به کف پاهاست که در ادامه باعث درد شدید و مشکلات دیگر خواهد شد. کفی طبی سفارشی می‌تواند فشارهای اضافی ایجاد شده توسط زانو،کمر و سایر قسمت‌های دیگر را به خوبی تعدیل کند و در کنار حس راحتی، از بروز درد و عوارض دیگر جلوگیری کند. از آن جایی که در کف پا بالای ۱۰۰ عضله و استخوان وجود دارد، با پوشیدن کفی طبی سفارشی می‌توان این عضلات و استخوان‌ها را در وضعیت مناسب قرار داد و از پاها حمایت کرد.
کفی طبی سفارشی بعد از معاینه دقیق و اسکن پیشرفته (در دو حالت ایستاده و متحرک)، تحت نظارت متخصص ارتوپدی فنی و توسط دستگاه CNC به صورت کاملا شخصی سازی شده برای فرد ساخته می‌شود. از دیگر مزایای استفاده از کفی طبی سفارشی برای درمان زانوی پرانتزی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- استفاده از کفی طبی سفارشی باعث کاهش درد چه در حالت ایستاده و چه در حالت متحرک شده و امکان ایستادن و راه رفتن‌های طولانی مدت را برای فردی که دارای عارضه زانوی پرانتزی است فراهم می‌کند.
- افزایش راحتی از دیگر مزیت‌های کفی طبی بوده که امکان ایستادن و راه رفتن های طولانی مدت را برای فردی که دارای عارضه زانوی پرانتزی است فراهم می‌کند.
- این کفی‌ها به چرخش مچ پای ناشی از زانوی پرانتزی کمک کرده و باعث رفع عدم چرخش می‌شود.
در کنار کفی‌های طبی سفارشی، کفش‌های طبی مکملی نیز وجود دارند که در کلینیک‌های ارتوپدی فنی به طور مخصوص برای افراد با زانوی پرانتزی (ژنو واروم) طراحی و تولید می‌شوند. در صورت تمایل به آگاهی از قیمت و اطلاعات دیگر در مورد کفی طبی سفارشی پیشنهاد می‌کنیم مطلب زیر را مطالعه نمایید:
درمان زانوی پرانتزی با بریس
استفاده از بریس یکی از روش‌های درمانی برای عارضه زانو پرانتزی یا ژنو واروم (Genu Varum) است. در تعریف بریس باید بگوییم ابزاری است که به طور خاص برای اصلاح و تنظیم ناهنجاری استخوانی و مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر ژنو واروم (Genu Varum) در سطح ملایم تشخیص داده شود و استخوان‌ها هنوز فرایند رشد خود را تکمیل نکرده باشند، بریس می‌تواند به عنوان یک روش درمانی اولیه و مؤثر تعیین شود. به طور کلی بریس‌هایی که برای درمان زانوی پرانتزی یا ژنو واروم (Genu Varum) مورد استفاده قرار می‌گیرند به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- بریس زانو (Knee Braces): بریس زانو جزو بریس‌هایی است که بر روی زانو قرار می‌گیرد و برای ایجاد استحکام بیشتر در زانوها بسته می شود. این وسیله کمک می‌کند تا استخوان‌های زانو و مفاصل آن به فرم صحیح قرار بگیرند. معمولاً بریس‌هایی که برای زانو تولید شده دارای قابلیت انعطاف‌پذیری هستند که هنگام حرکت به زانو فشار وارد نکرده و فعالیت‌های روزانه را مختل نکنند.
- بریس پا (Leg Braces): بریس پا نوع دیگری از بریس‌هاست که بر روی پا قرار می‌گیرد و برای تنظیم وضعیت صحیح استخوان‌های پا و زانو استفاده می‌شود.
طول دوره درمان زانوی پرانتزی به کمک بریس برای هر فرد مختلف بوده و نمی‌توان زمان مشخصی را برای استفاده از آن تعیین کرد اما به طور کلی کودکان و نوجوانانی که هنوز صفحات رشدشان بسته نشده، با استفاده از بریس و زانوبند می‌توانند در مدت زمان کوتاهی زانوهای خود را به فرم صحیح و صاف درآورند. به طور میانگین دوره درمان استفاده از بریس حدود دو سال است؛ البته این مدت زمان به سن فرد، درجه انحراف زانو، هدف درمان، میزان پاسخ‌گویی بدن به درمان و همچنین میزان استفاده از بریس در طول شبانه‌روز بستگی دارد.
نکته حائز اهمیت دیگر در رابطه با بریس این است که این روش درمان تنها برای کودکان و نوجوانان مورداستفاده قرار نمی‌گیرد بلکه امروز شاهد بریس‌های اصلاحی برای افراد بزرگسالی که فاقد ساییدگی مفصل هستند نیز هستیم. این افراد می‌توانند از بریس‌ها و زانو بندهای اصلاحی مخصوص استفاده کنند تا از ایجاد فشار زیاد بر زانو جلوگیری کنند و مانع ساییدگی و تخریب مفصل در زانو شوند. معمولاً برای افراد بزرگسال زمان استفاده از بریس هنگام فعالیت، ایستادن و راه رفتن است تا از ایجاد فشار جلوگیری شود.
درمان زانوی پرانتزی از طریق جراحی
در موارد شدید عارضه زانوی پرانتزی که هیچ کدام از روش‌های درمان زانوی پرانتزی اشاره شده در بالا موثر نباشد، ممکن است درمانگر جراحی زانوی پرانتزی را پیشنهاد دهد. معمولاً زانوهای پرانتزی افراد کم سن و یا زانوهای پرانتزی که به علت قرارگیری جنین در رحم ایجاد شده‌اند با جراحی درمان نمی‌شوند؛ روش درمان جراحی بیشتر برای افرادی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به دلیل تصادف،جراحت، ضربه هنگام ورزش و یا دیگر فعالیت‌های بدنی دچار پرانتزی شدن زانو شده‌اند.
دوران نقاهت بعد از جراحی زانوی پرانتزی از ۱.۵ تا ۳ ماه طول می‌کشد و میزان آن به عوامل مختلفی مانند سن فرد، میزان انحراف زانو و نوع عمل، کیفیت ریکاوری بدن و… بستگی دارد. در عمده موارد نیاز به گچ گرفتن پای بیمار نیست و معمولا بیمار می‌تواند از روز بعد از جراحی، به کمک عصا و واکر بدون فشار آوردن به زانوهای خود بایستد و به آرامی راه برود.
عوارض عمل جراحی زانوی پرانتزی
عمل جراحی زانوی پرانتزی معمولاً موفقیت آمیز است و می‌تواند درد و سایر مشکلات مربوط به زانوی پرانتزی را بهبود بخشد با این حال مانند هر عمل جراحی دیگری، عوارضی نیز می تواند داشته باشد. عوارض شایع عمل جراحی زانوی پرانتزی عبارتند از:
- خونریزی: خونریزی یکی از شایع‌ترین عوارض عمل جراحی است. معمولاً خونریزی خفیف است و به راحتی با دارو و استراحت کنترل می‌شود. با این حال در برخی موارد ممکن است خونریزی شدید بوده و به یک عمل جراحی دیگر برای کنترل خونریزی نیاز باشد.
- عفونت: معمولاً عفونت با مصرف آنتی بیوتیک‌ها درمان می شود با این حال، در برخی موارد نادر ممکن است نیاز به جراحی برای تخلیه عفونت باشد.
- درد: در اکثر موارد درد بعد از جراحی زانوی پرانتزی با داروهای مسکن کنترل می شود.
- سفتی در ناحیه زانو: احساس سفتی و عدم انعطاف زانو به عنوان یکی از عوارض جراحی شناخته شده است که با اقدامات فیزیوتراپی بهبود می‌یابد.
- لخته شدن خون: لخته شدن خون در پاها (ترومبوز ورید عمقی) و ریه‌ها (آمبولی ریوی) نیز از عوارض نادر عمل جراحی هستند.
عوارض دیگری که ممکن است در اثر عمل جراحی زانوی پرانتزی رخ دهد عبارتند از:
- ناپایداری زانو
- تغییر شکل زانو
- آسیب به عصب یا رگ خونی
خطر ابتلا به عوارض عمل جراحی زانوی پرانتزی به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله:
- سن بیمار
- وضعیت سلامتی بیمار
- شدت انحراف زانو
- تکنیک جراحی مورد استفاده
برای کاهش خطر ابتلا به عوارض عمل جراحی زانوی پرانتزی باید دستورالعمل‌های پزشک خود را مانند مصرف داروهای تجویز شده، استراحت کافی و انجام فیزیوتراپی به دقت دنبال کنید. اگر در دوران بهبودی بعد از عمل جراحی زانوی پرانتزی دچار هر گونه مشکلی شدید، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید.
کلام آخر
ژنو واروم (Genu Varum) یا زانوی پرانتزی یک ناهنجاری استخوانی بوده که منجر به ایجاد شکل خمیده در آناتومی زانوها می‌شود. این بیماری که در کودکان بیشتر مشاهده شده به دلیل قرارگیری آنها به حالت کمانی در وضعیت جنینی است که به طور خود به خود با سپری شدن فرایند رشد تا سن چهار سالگی برطرف می‌شود. اما اگر این عارضه در سن کودکی برطرف نشد و عللی مانند عوامل ارثی، بیماری‌های زمینه‌ای، آرتروز و موارد دیگر باعث شد زانوی پرانتزی وجود داشته باشد، باید برای درمان زانوی پرانتزی اقدام کرد.
روش‌های درمان براساس سن فرد، شدت زاویه و علت به وجود آمدن آن بسیار متنوع‌اند اما به طور کلی یک متخصص ارتوپد فنی روش‌های درمانی همچون فیزیوتراپی، مصرف داروها و مکمل‌ها، استفاده از اورتزها مانند کفی و کفش طبی و بریس‌ها و در نهایت جراحی را توصیه می‌نماید. برای انتخاب هرکدام از روش‌های درمان بسیار مهم است که حتماً درمانگر معالج و متخصص، وضعیت شما را به طور دقیق بررسی کرده و برای اطمینان بیشتر سی تی اسکن و ام آر آی را مشاهده نماید و سپس بر اساس تشخیص، بهترین روش درمان زانو پرانتزی را برای شما انتخاب نماید.
در صورتی که تمایل دارید از خدمات درمان زانوی پرانتزی در کلینیک پاسارگاد با دانش روز جهان و تجربه بیش از ۲۰ سال استفاده نمایید، به شما پیشنهاد می‌کنیم نوبت آنلاین خود را رزرو نمایید تا از مشاوره رایگان درمان زانوی پرانتزی استفاده نمایید:
