ساخت دست و پای مصنوعی شامل مراحل مشاوره و ارزیابی روانی، بررسی سوابق پزشکی و وضعیت فیزیکی، ارزیابی وضعیت شغلی، قالب‌گیری و اصلاح قالب، انتخاب قطعات پروتز و سوکت، آموزش و در نهایت پیگیری بیمار می‌باشد. هرچند در ایران رسم نیست اما بهترین حالت این است که جراح قبل از آمپوتاسیون (عمل جراحی قطع عضو) با مهندس ارتوپدی فنی مشورت کند چرا که اهمیت زیادی دارد که بدانیم بعد از قطع عضو می‌خواهیم چه پروتزی را برای بیمار تجویز کنیم و بر مبنای نوع پروتز، بهترین قسمت برای قطع عضو کدام است. گاها اگر قطع عضو از قسمت انتهای اندام انجام شود، اندام مصنوعی با کارایی بهتر و دامنه حرکتی بیشتر به بیمار تحویل داده می‌شود. پس اگر بنا به هر دلیلی ناچار به قطع عضو هستید پیشنهاد ما این است که حتما با مهندسین ارتوپدی فنی مشورت داشته باشید. با ما همراه باشید تا در ادامه توضیح دهیم تفاوت پروتزهای آماده و پروتز سفارشی در چیست و سپس به شما بگوییم در کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد برای ساخت دست و پای مصنوعی چه مراحلی را طی می‌کنیم.
تفاوت پروتزهای آماده در بازار با پروتز سفارشی چیست؟
منظور از پروتزهای آماده صرفا پروتزهای اینترنال یا یا ایمپلنت‌ها هستند که به کمک جراحی داخل بدن شخص قرار می‌گیرند. به عنوان مثال برای افرادی که تعویض کشکک زانو و یا سر مفصل انجام می‌دهند، از این مدل پروتزهای آماده به عنوان یک جایگزین برای اندام داخلی استفاده می‌کنند. هنگامی که در مورد اندام مصنوعی یا پروتز سفارشی صحبت می‌کنیم منظورمان پروتزهای اکسترنال (خارج از بدن) مانند دست یا پای مصنوعی است. اندام مصنوعی یک سیستم مدولار است؛ به این معنی که تک تک قطعات تشکیل دهنده آن به صورت جداگانه انتخاب شده و در نهایت روی هم سوار می‌شوند. انتخاب قطعات و در نهایت ساخت دست و پای مصنوعی سفارشی بر اساس پارامترهایی مانند محل قطع عضو، سن فرد، میزان و شدت فعالیت‌های روزانه و هزینه نهایی صورت می‌گیرد. به نقل قول از مقاله معتبر وبسایت مدلاین پلاس:
یک پروتز یا اندام مصنوعی می تواند به شما در انجام فعالیت های روزانه مانند راه رفتن، غذا خوردن یا لباس پوشیدن کمک کند و به شما این امکان را می‌دهد که تا جای ممکن مثل قبل عمل کنید.
ما در کلینیک پاسارگاد برای ساخت دست و پای مصنوعی به شغل فرد توجه می‌کنیم و سپس با توجه به میزان دقت و فعالیت وی، تعداد و میزان قدرت موتورهای به کار رفته را تعیین می‌کنیم. در توضیح بیشتر می‌توان گفت دست یک کارگر، دست یک موزیسین کار و دست یک کارمند از نظر میزان و نوع فعالیت با همدیگر تفاوت زیادی دارد بنابراین شغل فرد در انتخاب نوع پروتز تعیین‌کننده است. در ادامه مطلب به بررسی و شرح مراحل طراحی و ساخت دست و پای مصنوعی می‌پردازیم.
مراحل ساخت دست و پای مصنوعی در کلینیک پاسارگاد
اگر برای اولین بار است که در حال بررسی نحوه ساخت پروتز سفارشی هستید، شاید با خود فکر می‌کنید بلافاصله بعد از عمل قطع عضو و گذشت دوران کوتاه نقاهت، می‌توان به کلینیک مراجعه کرد و اندام مصنوعی را دریافت کرد؛ این طرز فکر درست نیست. عمل قطع عضو عوارض جانبی روحی و جسمی به دنبال خواهد داشت و از طرفی ممکن است دوران نقاهت فرد تا شش ماه به طول بیانجامد. در این دوران حمایت اطرافیان و روحیه خود فرد در پذیرش شرایط جدید بسیار مهم است. با ما همراه باشید تا به شما بگوییم ما برای ساخت دست و پای مصنوعی در کلینیک پاسارگاد چه مراحلی انجام می‌شود.
مرحله اول – مشاوره و ارزیابی روانی فرد
در کلینیک پاسارگاد مهمترین مساله روحیه و حال خوب فردی است که قطع عضو را تجربه کرده است. قبل از انجام هر اقدامی ابتدا با فرد و اطرافیان او صحبت می‌کنیم تا شرایط روانی او را بسنجیم.چنین موضوعی به قدری مهم است که در بعضی مواقع قبل از اینکه شروع به کار کنیم چند جلسه با بیمار صحبت می‌کنیم و اگر شرایط به خوبی پیش نرفت، از وی درخواست می‌کنیم به مشاور روانشناس مراجعه کند تا بتواند با وضعیت جدید زندگی‌اش ارتباط مثبت برقرار کرده و سازگاری پیدا کند:
- پذیرش شرایط بعد از عمل قطع عضو بسیار زیاد به کاراکتر فرد و میزان حمایت اطرفیان او بستگی دارد. قطعا نمی‌توان انتظار داشت کسی بعد از از دست دادن یکی از اندام‌های بدنش ناراحت نشود اما گاهی پیش می‌آید که کاراکتر فرد بسیار مقاوم بوده و سریعا شرایط را می‌پذیرد. در بین مراجعین کلینیک برخی از عزیزان افراد مسنی بوده‌اند که با روحیه جنگنده و امیدوار پروتز خود را دریافت کرده‌اند. اما در مواقعی ممکن است پذیرش چنین شرایطی بسیار سخت شده و فرد با یک روحیه ناراحت برای دریافت پروتز مراجعه کند. این اتفاق به خصوص در بین جوان‌هایی که عضو خود را در اثر تورم‌ها یا تصادف ناگهانی از دست داده‌اند بیشتر پیش می‌آید.
- به جز پذیرش بیمار در مورد قطع عضو انجام شده، یک موضوع مهم دیگر نیز وجود دارد: آمادگی و انتظار واقع‌بینانه فرد در مورد عملکرد اندام مصنوعی. گاهی پیش می‌آید که بعضی از والدین یا نزدیکان از جهت خیرخواهی امیدهای کاذب به فرد می‌دهند و به او می‌گویند زندگی بعد از دریافت پروتز کاملا مثل سابق می‌شود. چنین صحبت‌هایی با واقعیت تطبیق ندارد و باید پذیرفت در عین اینکه پروتز در بازگشت به زندگی سابق فرد بسیار کمک‌کننده است اما نمی‌توان به او گفت با دریافت یک پا یا دست مصنوعی، همه اقدامات قبلی را می‌توان انجام داد و هیچ کس مصنوعی بودن آن را تشخیص نمی‌دهد . مسلما در حال حاضر هیچ عضو مصنوعی با بالاترین تکنولوژی موجود هم نمی‌تواند مانند اندام طبیعی یک انسان باشد. بنابراین باید تعارفات را کنار بگذاریم و اجازه دهیم فرد با واقعیت روبرو شده و سطح انتظارات منطقی داشته باشد؛ در غیر این صورت ممکن است به دلیل سطح انتظارات بالایی که قبل از دریافت پروتز داشته بعدتر دچار سرخوردگی و ناراحتی شود. گاهی اوقات فرد یا اطرافیان او مطلبی را در اینترنت در مورد پروتزهایی مطالعه می‌کنند که مستقیما از مغز فرمان می‌گیرند و بسیار هوشمند هستند. مسلما مطالعه چنین مطالبی ناخودآگاه باعث بالا رفتن انتظارات می‌شوند. درست است که تکنولوژی روز به روز در حال پیشرفت است اما باید بپذیریم بعضی ایده‌های نو نیاز به تست‌های بسیار در محیط آزمایشگاهی دارند و برای پیاده‌سازی در سطح انبوه و تجاری‌سازی نیاز به زمان دارند. گاهی ممکن است فرد تصور کند بعد از تحویل یک پروتز زیبایی مانند پروتز سر انگشتان، قابلیت ترمیم پروتز بعد از اتفاقاتی چون پاره شدن یا سوختگی وجود دارد! پروتز از سلول‌های طبیعی و زنده ساخته نشده و قابلیت ترمیم ندارد؛ از این رو در صورت عدم مراقبت و بروز مشکل نیاز است مجددا نیاز به مراجعه و پرداخت هزینه می‌باشد. درمانگر یک کلینیک ارتوپدی فنی موظف است با شفاف‌سازی کامل بیمار را از نحوه عملکرد پروتز آگاه نموده و سطح انتظارات او را بر اساس واقعیات موجود تغییر دهد.
مرحله دوم – بررسی سوابق پزشکی و ارزیابی وضعیت فیزیکی
در این مرحله سوابق پزشکی بیمار و همچنین وضعیت فیزیولوژی او (شامل سن، وضعیت فیزیکی و میزان تحمل بدنی او) را به صورت کامل بررسی می‌کنیم. از موارد مهم در این ارزیابی می‌توان به بررسی دقیق علت قطع عضو و محل آن اشاره کرد. از فرد درخواست می‌شود عکس رادیولوژی بعد از عمل قطع عضو و همچنین آخرین آزمایش‌های خود را به درمانگر کلینیک تحویل دهد تا بررسی‌های لازم را انجام دهد. اگر عضو مقابل عضو قطع شده (پا یا دست سالم)، سالم است، حتما مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود میزان تحمل و قدرت آن چقدر است. اگر علت قطع عضو تورم یا تصادف نبوده و مواردی مانند دیابت یا تومور باشد، یک برآورد فیزیولوژی به همراه آزمایش از بیمار درخواست خواهیم کرد و در صورت نیاز ممکن است با دکتر او در مورد وضعیت اندام و همچنین وضعیت قلبی و عروقی وی مشاوره‌ای انجام دهیم.
انجام درست مرحله ارزیابی وضعیت فیزیکی توسط درمانگر و همچنین همکاری بیمار با درمانگر کلینیک اهمیت بالایی دارد چرا که در صورت عدم انجام صحیح آن ممکن است علیرغم صرف زمان، انرژی و هزینه بالا، ساخت اندام مصنوعی مطابق با وضعیت دقیق بیمار انجام نشده و پروتز نهایی برای وی کاربردی نباشد. برای مثال می‌‌توانیم به موردی که اخیرا در کلینیک اتفاق افتاد اشاره کنیم. از یکی از مراجعین عزیز که برای دریافت پروتز به کلینیک آمده بود درخواست آزمایش کردیم اما متاسفانه ایشان اصرار داشتند آزمایش انجام نشود. بعد ساخت اندام مصنوعی متوجه شدیم که ایشان دارای یک عفونت داخلی است که باید درمان شود. با توجه به این مساله، مراحل قالب‌گیری و وزن‌گیری مجددا انجام شد تا پروتز دریافت شده بهترین شرایط را برای فرد ایجاد نماید.
مرحله سوم – ارزیابی شغلی و فعالیت‌های روزانه فرد و انتخاب قطعات پروتز
پس از برآورد روانشناسی و فیزیولوژی، موقعیت اجتماعی و شغلی فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد. از آنجا که ما در کلینیک پاسارگاد برای انتخاب قطعات پروتز حق انتخاب داریم، بسیار مهم است قطعاتی را در نظر بگیریم که بیشترین کاربرد و سهولت را برای فرد حین انجام فعالیت‌های روزانه‌اش ایجاد کند. به عنوان مثال فردی را در نظر بگیرید که در زمان کار زمان زیادی را در حالت نشسته است و با کامپیوتر کار می‌کند. قطعات تشکیل دهنده دست مصنوعی این شخص با قطعات دست مصنوعی شخصی که در تاکسیرانی مشغول فعالیت است، متفاوت خواهد بود.
اگر متوجه شویم یکی از فعالیت‌های فردی که به پای مصنوعی نیاز دارد شنا کردن می‌باشد، قطعاتی را در اختیار بیمار قرار می‌دهیم که در هنگام شنا بتواند از آن استفاده کند. در این حالت موقعی که فرد به استخر می‌رود، می‌تواند از قطعه‌ای شبیه به پای اردک استفاده نماید تا شنا کردن برایش راحت‌تر شود. علیرغم فیکس بودن قسمت بالایی پا، بخش‌های پایین‌تر قابل تعویض بوده و می‌توان بعد از اتمام شنا، آن را تعویض نمود. به عنوان مثالی دیگر می‌توان به دونده‌ها اشاره کرد؛ دونده‌هایی که دچار قطع پا شده‌اند، غالبا روی پاهایی می‌دوند که حالت سیباکی دارند. این قطعات با پای مصنوعی عادی متفاوت بوده و بعد از انجام فعالیت ورزشی، می‌توان آنها را تعویض نمود.
برای ساخت دست و پای مصنوعی می‌توان از قطعات مختلفی استفاده کرد. تمام قطعات یک پروتز از هم جدا بوده و در کشورهای مختلفی ساخته می‌شوند و دارای کدهای مشخصی هستند. در کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد صرفا از پروتزهای آلمانی استفاده می کنیم. با توجه به توان مالی فرد، میزان انتظارات از عضو مصنوعی و سایر عواملی که از مراحل قبلی شناسایی کردیم می‌توان از قطعات ساده یا پیشرفته استفاده نمود. در این مرحله طی یک شرح‌حال نهایی انجام شده و بعد از مصاحبه دقیق با فرد به یک جمع بندی خواهیم رسید.
مرحله چهارم – قالب گیری و اصلاح قالب
بعد از انجام همه ارزیابی‌ها مرحله قالب‌گیری از دست یا پای فرد آغاز می‌شود. قالب‌گیری به دو صورت اندام فوقانی یا تحتانی از انتهای باقی مانده عضو بدن به سمت پایین قطع شده انجام می شود. در قالب گیری اندام تحتانی مسأله مهم وزن گیری است یعنی قالب باید جوری اصلاح شود که بیمار بتواند از انتهای اندام قطع شده وزن گیری داشته باشد. بعد از اتمام قالب گیری از بیمار عکس انتهای اندام بعد از قطع عضو درخواست می‌شود؛ با کمک این عکس و ارزیابی عضو بیمار می‌توان متوجه شد آیا نقاط فشار وجود دارد یا خیر. همچنین می‌توان بررسی نمود انتهای عضو، لبه گوشتی برای وزن گیری دارد یا خیر. از طرفی عضو مربوطه نباید نقطه عفونی و ترشحات داشته باشد. برای بررسی موارد ذکر شده در کلینیک معاینه بالینی انجام می‌دهیم و در صورت لزوم به ویژه موارد دیابتیک با پزشک بیمار مشورت می کنیم. بعد از قالب‌گیری و تست آن در محل قطع عضو، در صورت نیاز اصلاح قالب انجام می‌شود. در مورد بیماران دیابتی باید با روکش سیلیکونی قالب گیری را انجام دهیم اما در باقی موارد اغلب روی خود اندام فرد قالب گیری انجام شده و پروتز برای ساخت آماده می شود.
مرحله پنجم – انتخاب سوکت، پرو پروتز و آموزش
بعد از انتخاب قطعات و ساخت اندام مصنوعی، درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا پرو پروتز را انجام دهد. برای انتخاب سوکت جهت اتصالات نیز با توجه به نوع پروتز و نحوه فعالیت‌های وی از انواع مختلفی از سوکت استفاده می‌کنیم.
بعد از پرو مرحله آموزش شروع می‌شود. این مرحله نسبتا زمان‌بر بوده و ممکن است برای فرد کمی دشوار باشد. به عنوان مثال در مورد پروتز پا فرد باید به کمک پروتز و پای دیگر بایستد، راه برود و کم کم به عملکرد پای مصنوعی واقف شود. ممکن است فرایند آموزش چند جلسه به طول انجامد اما نیازی به نگرانی نیست؛ درمانگران کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد با صبر و دلسوزی در کنار شما هستند تا از این مرحله هم با موفقیت و احساس خوب عبور کنید. در نهایت بعد از اتمام فرایند آموزشی رویه کشی اندام مصنوعی انجام شده و پروتز به فرد تحویل داده می‌شود.
مرحله ششم – پیگیری وضعیت بیمار
یکی از مسائل بسیار مهم بعد از تحویل پروتز پیگیری وضعیت بیمار است. در هفته‌های ابتدایی ممکن است هر روز از طریق تماس تلفنی با بیمار ارتباط برقرار کنیم تا از وضعیت او و سازگار بودن انتهای عضو باقی مانده با سوکت اطمینان کسب کنیم. به خصوص در بیماری‌های قلبی عروقی،کلیوی و دیابتیک از بیمار درخواست می‌کنیم هر چند وقت یک بار پروتز را خارج کرده و اندام خودش را بررسی نموده و به ما گزارش دهد.
به محل اتصال پروتز در انتهای عضو باقی مانده استامپ می‌گویند. استامپ نیاز به بازبینی دارد چرا که بعد از قطع عضو و همچنین بعد از دریافت پروتز اندام بیمار دارای التهاب می‌باشد. بعد از تحویل پروتز خصوصا در اندام تحتانی، انتهای عضو باقی مانده شروع به کوچک شدن می‌کند؛ در این مدت تا زمانی که عضو کم کم لاغر شده و به اندازه نرمال خود برسد، بیمار باید از بانداژهای مختلف و جوراب‌های ویژه استفاده کند. بعد از گذشت این بازه زمانی که حدودا بین ۶ الی ۷ ماه طول می‌کشد، مرحله قالب‌گیری دوباره انجام می‌شود. سپس استامپ و سوکت و انتهای اندام باقی مانده بررسی شده و بازسازی می‌شود. در طی این مدت بیمار تحت کنترل درمانگر می‌باشد. در صورت عدم کنترل شرایط بیمار در این بازه زمانی ممکن است انواع صدمات جبران ناپذیر مثل عفونت‌ها، دردها و فشارهای شدید رخ دهد. در خیلی از موارد بیمار گمان می‌کند چنین شرایطی طبیعی بوده و به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد در صورتی که به هیچ عنوان نباید چنین وضعیتی رخ دهد. به همین دلیل است که ما در کلینیک پاسارگاد به صورت همیشگی در کنار بیمار هستیم و با بررسی و ارزیابی وضعیت او بعد از تحویل پروتز، روی استامپ و سوکت تغییرات متعددی اعمال می‌کنیم.
کلام آخر
در این مطلب سعی کردیم به شما بگوییم ساخت دست و پای مصنوعی در کلینیک ارتوپدی فنی پاسارگاد در طی چند مرحله و با جزئیات فراوان انجام می‌شود. تمام سعی ما این است که مراجعه‌کننده عزیز با اتفاق قطع عضو خود کنار بیاید و به کمک پروتز بتواند تا جای ممکن فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد. لازم به ذکر است مشاوره اولیه دریافت پروتز رایگان بوده و شما می‌توانید با رزرو نوبت آنلاین یا تماس با شماره تلفن‌های کلینیک، از مشاوره رایگان درمانگران کلینیک مراجعه نمایید. اگر به دنبال سفارش پروتز و استفاده از تخفیف ویژه مراجعین وبسایت هستید، می‌توانید روی هر کدام از لینک‌های زیر کلیک نمایید:
