قطع عضو یا آمپوتاسیون یعنی از دست دادن یکی از اعضای بدن؛ چنین اتفاقی ممکن است به یکی از مسائل مهم و اصلی زندگی یک فرد تبدیل شده و تاثیر زیادی روی روحیه او بگذارد. اما لازم است بدانید این اتفاق در کنار محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کند، پایان خط نیست؛ بسیاری از افرادی که دچار قطع عضو شده‌اند با دریافت اندام مصنوعی یا پروتز توانسته‌اند تا حد بسیار زیادی زندگی نرمال را تجربه کنند و بسیاری از فعالیت های خود را از سر بگیرند. اگر در مورد قطع عضو یا آمپوتاسیون به اطلاعات بیشتری نیاز دارید با ما همراه باشید تا در مورد آن، علل و انواع قطع عضو اطلاعات بیشتری در اختیار شما قرار دهیم.
قطع عضو یا آمپوتاسیون چیست؟
به گفته سایت معتبر NHS:
قطع عضو یا آمپوتاسیون به نوعی از جراحی می‌گویند که در آن یک بخش یا تمامی بخش‌های یک اندام از بدن مانند دست یا پا جدا می‌شود.
معمولا عمل قطع عضو برای درمان برخی از بیماری‌ها صورت می‌گیرد. از طرفی ممکن است در عضلات یا استخوان عضوی از بدن، تومور وجود داشته باشد که در این صورت نیز جراحی قطع عضو انجام می‌شود تا فرد از خطر مرگ رهایی یابد. به طور کلی می‌توان گفت که اصلی‌ترین دلیل قطع عضو، جریان ناکافی خون می‌باشد که با باریک شدن شریان‌های خون و آسیب‌دهی به آنها رخ می‌دهد. همچنین در صورتی که هر یک از اندام‌های بدن در حادثه‌ای مانند تصادف آسیب ببیند به طوری که امکان ترمیم آن وجود نداشته باشد، نیاز به جراحی قطع عضو خواهد بود.
امروزه به لطف پیشرفت تکنولوژی در صنعت پزشکی، امکان استفاده از اندام‌های مصنوعی (پروتز) پس از جراحی قطع عضو به وجود آمده است. به عبارت دیگر افرادی که قسمتی از اعضای بدن خود را از دست داده‌اند، می‌توانند از این اندام‌ها به منظور جایگزین کردن اندام از دست رفته خود بهره ببرند.
قطع عضو مادرزادی یا فوکوملیا
قطع عضو مادرزادی نوعی ناهنجاری است که باعث کوتاه شدن اندام‌های فوقانی و تحتانی می‌شود. به این ناهنجاری، فوکوملیا می‌گویند که در آن اعضای تحت‌تاثیر این بیماری کوتاه شده و یا به طور کامل از دست می‌روند. فوکوملیا می‌تواند دارای انواع و شدت‌های مختلفی باشد؛ در مواقعی که این بیماری منجر به درگیر شدن هر چهار اندام (دست‌ها و پاها) شود، می‌گوییم فرد دچار تترا فوکوملیا شده است. در ادامه به علائم بیماری فوکوملیا اشاره کرده‌ایم:
- دست یا پای چسبیده به بدن
- عدم رشد متعادل استخوان‌های دست یا پا
- ناهنجاری‌های چهره و فک شامل شکاف کام، بینی کوچک، فک کوچک، بی‌نظمی دندان‌ها و…
بررسی انواع فوکوملیا
فوکوملیا جزو ناهنجاری‌هایی است که منشاء ژنتیکی دارد البته ممکن است این بیماری به دلیل مصرف داروی تالیدومید در دوران بارداری نیز رخ دهد. تالیدومید که به عنوان یک داروی ضد التهاب شناخته شده است، باعث رشد دست و پاها دور از محل اتصال می‌شود. لازم به ذکر است که بیماری فوکوملیا به سه نوع زیر دسته‌بندی می‌شود:
فوکوملیا کامل: در این نوع فوکوملیا، ساعد و بازو از بین رفته و دست‌ها به بالاتنه متصل می‌شوند.
فوکوملیا پروگزیمال: در این حالت، بازو و ران از دست رفته و ساعد به بالاتنه متصل است.
فوکوملیا دیستال: در فوکوملیا دیستال، ساعد دست و ساق پا از بین رفته و دست به استخوان بازو متصل است.
علل قطع عضو یا آمپوتاسیون
قطع عضو ممکن است علل مختلفی داشته باشد که در این بخش قصد داریم به اصلی‌ترین علل آن اشاره کنیم:
بیماری عروق محیطی
بیماری عروق محیطی که به عنوان بیماری انسداد اندام تحتانی نیز شناخته می‌شود، بر شریان‌های خون تاثیر گذاشته و نشانه‌ای از تصلب شرایین سیستمیک (تجمع و یا سایر موارد موج) و وضعیت آتروترومبوتیکی به شمار می‌رود. منظور از تصلب شرایین، تجمع برخی از مواد موجود در خون مانند کلسترول روی دیواره شریان‌های خونی است که وظیفه خونرسانی از قلب به اندام‌های بدن را دارند. این بیماری اغلب بدون علامت بوده و به صورت تدریجی شروع می‌شود و حالتی پیش‌رونده دارد. تغییرات عروقی اغلب در افراد سن بالا رخ می‌دهد و ممکن است تخریب کلی عضلات تشکیل‌دهنده سیستم شریانی را به دنبال داشته باشد.
استعمال دخانیات و سیگار کشیدن
یکی دیگر از عوامل خطرناک که منجر به قطع عضو می‌شود، استعمال دخانیات است. بافت زنده بدن می‌تواند به راحتی در اثر محرک‌های خارجی مانند سیگار کشیدن و استعمال سایر دخانیات و مخدرها دچار آسیب شود؛ نیکوتین موجود در دخانیات تاثیر منفی در ترمیم زخم داشته و به عنوان یک ماده تنگ‌کننده عروق، باعث کاهش خونرسانی به پوست و سایر اندام‌ها (ایسکمی بافتی) می‌شود. نیکوتین همچنین می‌تواند با ایجاد بیماری بورگر سبب قطع عضو در اندام فوقانی و تحتانی شود.
لنگش متناوب
در صورتی که شریان‌های اندام تحتانی در گردش خون محیطی آسیب دیده باشند و از طرفی آسیب بافتی نیز وجود داشته باشد، بیمار دچار دردی می‌شود که به آن لنگش متناوب می‌گویند. در صورت وجود این درد احتمال قطع عضو وجود خواهد داشت.
دیابت و زخم‌های دیابتی
یکی از علل اصلی قطع عضو دیابت است. افراد مبتلا به دیابت نوع دو حدود ۱۰ برابر بیشتر در خطر قطع عضو قرار دارند. معمولا این بیماری شروعی نامحسوس داشته اما در ادامه مشکلاتی برای فرد ایجاد می‌کند. بسیار مهم است که دیابت از همان ابتدا تشخیص داده شده و تحت کنترل قرار بگیرد.
جراحت
در مواقعی ممکن است قطع عضو به دلیل تصادف، جراحت شدید و تروما اتفاق بیفتد. همچنین احتمال دارد که قطع عضو در ادامه یک شکستگی شدید و یا صدمات عصبی-عروقی رخ داده و یا حتی در خود محل حادثه در همان لحظه اتفاق بیافتد.
تومورهای سرطانی
تومورهایی که در استخوان و غضروف تشکیل می‌شوند، معمولا بدخیم بوده و از نظر بالینی تهاجمی هستند. در اغلب موارد با برداشتن این تومورها اندام مورد نظر نجات پیدا می‌کند اما در مواردی نیز ممکن است نیاز به قطع عضو وجود داشته باشد هرچند امروزه با توجه به پیشرفت‌هایی که در تشخیص زودهنگام فراهم شده میزان قطع عضو در بیماری‌هایی مانند سرطان به شدت کاهش یافته است.
عفونت
عفونت‌های سیستمیک نیز می‌تواند منجر به قطع عضو شود. از علل بروز عفونت می‌توان به کمبود امکانات دارویی و پزشکی در زمان مورد نیاز اشاره کرد.
انواع قطع عضو بر اساس اندام‌ها
به صورت کلی قطع عضو یا آمپوتاسیون بر اساس علل اولیه و با توجه به تشخیص جراح انجام می‌شود. انواع قطع عضو بر اساس اندام‌ها به صورت زیر است.
آمپوتاسیون اندام فوقانی
- قطع دست به صورت جزئی که شامل برداشتن قسمتی از دست می‌شود.
- عمل باز کردن مچ دست
- قطع عضو زیر آرنج که در آن بخشی از بازو برداشته می‌شود.
- قطع عضو آرنج
- قطع عضو بالای آرنج
- عمل باز کردن شانه که شامل برداشتن کل بازو می‌شود.
- قطع عضو ربع جلو که با برداشتن بازو و قسمتی از شانه همراه است.
آمپوتاسیون اندام تحتانی
- قطع عضو پاشنه پا
- قطع عضو مچ پا
- قطع عضو زیر زانو
- انبساط زانو که شامل برداشتن ساق پا می‌شود.
- قطع عضو بالای زانو
- برداشتن مفصل ران
- قطع عضو لگن
سخن پایانی
یک فرد ممکن است در حادثه‌ای عضوی از بدن خود را از دست داده و یا در اثر بیماری‌های مختلف ناچار به جراحی قطع عضو شود. لازم به ذکر است که بیماران مبتلا به مشکلات عروق محیطی و دیابت، بیشتر از سایر بیماران کاندیدای قطع عضو هستند بنابراین باید مراقبت‌های بیشتری برای این افراد به عمل آورد. در این مطلب به شرح چیستی قطع عضو یا آمپوتاسیون پرداختیم و در مورد علل قطع عضو و انواع آن صحبت کردیم. در صورتی که نیاز به دریافت اطلاعات در زمینه جراحی قطع عضو هستید، لطفا مقاله زیر را مطالعه نمایید.
